کولونوسکوپی یک نوع روش پزشکی است که به وسیله آن می توان روده بزرگ را از لحاظ وجود بیماری های مختلف بررسی کرد. این نام در حقیقت برگرفته از دستگاهی با عنوان کولونوسکوپ است. کولونوسکوپ دستگاهی است که از یک لوله پلاستیکی بلند، محکم و انعطاف پذیر با یک دوربین دیجیتال کوچک و نور در یک سر آن تشکیل شده است. متخصص گوارش با دقت این ابزار را در جهت های مختلف هدایت می کند تا به وسیله آن بتواند داخل روده بزرگ را نگاه کند. تصویر دوربین روی مانیتور ظاهر می شود تا نمای واضح و بزرگنمایی از پوشش روده بزرگ را ارائه دهد.
فهرست مطالب:
روده بزرگ
روده بزرگ آخرین قسمت از دستگاه گوارش محسوب می شود. این عضو یک لوله توخالی به طول حدود ۱٫۵ متر است که به راست روده و مقعد ختم می شود. عملکرد اصلی روده بزرگ ذخیره مواد غذایی جذب نشده مانند آب و نمک قبل از دفع آن در مدفوع است.
روده بزرگ از نظر سلامت، یک اندام پیچیده و مهم دستگاه گوارش افراد است. دو تا سه کیلوگرم باکتری در روده بزرگ وجود دارد تا فیبر و نشاسته جذب نشده را هضم کند. آنها بسیاری از گازهای روده ای را تولید می کنند که اکثر آنها دوباره جذب شده و با تنفس منقضی می شوند.
روده بزرگ اسیدهای چرب زنجیره ای کوتاه تولید می کند که برخی از آنها ممکن است در پیشگیری از بیماری هایی مانند سرطان روده اهمیت بسزایی داشته باشد.
همچنین مایعات مواد غذایی را دوباره جذب می کند، به طوری که فقط ۱۰۰ الی ۲۰۰ میلی لیتر مایع در مدفوع باقی می گذارد.
دلایل انجام کولونوسکوپی
از کولونوسکوپی می توان برای تشخیص سرطان روده بزرگ (سرطان روده) یا پولیپ روده بزرگ استفاده کرد که بر روی پوشش داخلی روده بزرگ رشد می کنند. این پوبیپ ها در برخی مواقع می توانند موجب سرطان شوند.
کولونوسکوپی ممکن است برای یافتن علت، علائم و در پی نشانه هایی از جمله: خونریزی از راست روده، وجود خون در مدفوع، چرک یا مخاط در مدفوع، درد شکمی بدون دلیل، تغییر در عادات روده مانند اسهال بی دلیل و طولانی مدت، غربالگری و نظارت بر سرطان روده بزرگ استفاده شود.
مسائل پزشکی که هنگام کولونوسکوپی باید در نظر گرفته شود
قبل از عمل، شما باید طیف وسیعی از مسائل را با پزشک خود در میان بگذارید، از جمله:
اگر از داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، کلوپیدوگرل، پراداکسا یا وارفارین استفاده می کنید. بارداری، بیماری های ریه، بیماری های قلبی، حساسیت به هرگونه دارو، اگر دیابت دارید یا داروهایی مصرف می کنید که ممکن است بر لخته شدن خون تأثیر بگذارد (تعدیل این داروها ممکن است قبل از کولونوسکوپی مورد نیاز باشد).
لیستی از تمام داروها (نسخه ای و بدون نسخه)، ویتامین ها، مواد معدنی و مکمل های گیاهی که در حال حاضر مصرف می کنید.
تمیز کردن روده به طوری که پزشک بتواند پوشش داخلی روده شما را به راحتی مشاهده کند. این فرایند تمیز کردن متفاوت است، اما ممکن است در روزهای قبل از عمل به شما گفته شود رژیم غذایی خود را اصلاح کرده و از خوردن برخی غذاها اجتناب کنید.
استفاده از “کیت آماده سازی روده” و اجرای دستورالعمل و نحوه استفاده از آن. این کیت حاوی موادی است که به پاکسازی روده کمک می کند. همچنین ممکن است شامل آماده سازی های مایع باشد که برای تحریک حرکات روده طراحی شده اند. همچنین استفاده از قرص های ملین و سایر آماده سازی ها نیز می تواند جزو این مرحله باشد. (بسیار مهم است که دستورالعمل های ارائه شده توسط کادر پزشکی را به درستی پیگیری کنید)
به شما توصیه می شود شش ساعت قبل از عمل، از غذاها یا مایعات (غیر از مایعات موجود در کیت آماده سازی روده) استفاده نکنید.
نحوه انجام کولونوسکوپی
قبل از انجام کولونوسکوپی، یک سرم وریدی در پشت دست شما قرار داده می شود تا داروهایی را به بدن منتقل کند که باعث آرامش و خواب آلودگی شما می شوند. به شما داروهایی داده می شود که آرام بخشی عمیق ایجاد می کنند تا هیچ گونه ترسی از عمل نداشته باشید یا احساس درد نکنید.
کولونوسکوپی در واحدی انجام می شود که فقط برای روش های آندوسکوپی کاربرد دارد. بیمار به پهلوی چپ دراز کشیده و زانوها را تا قفسه سینه جمع می کند. کولونوسکوپ به آرامی از طریق مقعد وارد روده بزرگ می شود و هوا یا دی اکسید کربن برای کمک به عبور کولونوسکوپ استفاده می شود.
هنگامی که کولونوسکوپ به نقطه ای رسید که کولون به روده کوچک می پیوندد، پزشک در حالی که با دقت به پوشش روده بزرگ نگاه می کند، آن را به آرامی خارج می کند. ممکن است عکس هایی از بخش های مختلف روده بزرگ گرفته شود. این عمل به طور کلی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد.
اگر پولیپ های روده بزرگ در طول کولونوسکوپی پیدا شوند، آنها را نمونه گیری می کنند و بافت برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شود تا مشخص شود آیا پولیپ سرطانی است یا خیر.
برداشتن پولیپ یا بیوپسی ممکن است باعث خونریزی شود.
این خونریزی را در طول عمل با استفاده از گیره یا روش های دیگر متوقف می کنند. اگر خونریزی شدید باشد، ممکن است برای کنترل خونریزی نیاز به تزریق خون یا قرار دادن مجدد کولونوسکوپ داشته باشید.
اقدامات بعد از کلونوسکوپی
پس از عمل، ممکن است مواردی مانند نفخ، گاز معده و گرفتگی خفیف داشته باشید. همچنین ممکن است یک ساعت بعد از ریکاوری و بیدار شدن، نوشیدنی و غذای سبک به شما پیشنهاد شود. معمولاً بعد از حدود چهار ساعت می توانید به خانه بروید.
اقداماتی که باید انجام دهید توسط پزشک به شما گفته می شود اما توصیه های کلی شامل موارد زیر است:
پس از انجام کولونوسکوپی، به دلیل اثرات داروهایی که داده می شود، نباید رانندگی کنید.
الکل مصرف نکنید، زیرا ممکن است با داروها تداخل داشته باشد.
تمام توصیه های پزشک برای رژیم غذایی را دنبال کنید.
چشم انداز بلند مدت بعد از کولونوسکوپی
هرگونه درد و نفخ شکم ظرف چند روز برطرف می شود. این علائم در اثر گازی ایجاد می شود که در طول عمل به روده بزرگ پمپ شده است. برای بحث در مورد نتایج کولونوسکوپی باید دوباره به پزشک خود مراجعه کنید. درمان شما بستگی به تشخیص دارد.
عوارض کولونوسکوپی
کولونوسکوپی یک روش ایمن است، اگرچه ممکن است به ندرت عوارضی رخ دهد. این موارد شامل: خون ریزی بیش از حد و سوراخ شدن دیواره روده بزرگ.
خونریزی ممکن است در محل بیوپسی یا برداشتن پولیپ رخ دهد، اما خونریزی معمولاً جزئی و محدود است یا می تواند از طریق کولونوسکوپ کنترل شود. برای کنترل خونریزی بعد از کولونوسکوپی نیاز به تزریق یا جراحی بسیار نادر است. یک عارضه حتی کمتر رایج، سوراخ شدن یا پارگی دیواره روده بزرگ است، اما حتی در صورت وقوع نیز این سوراخ ها ممکن است نیازی به جراحی نداشته باشند.
سایر عوارض احتمالی عبارتند از واکنش به داروهای آرامبخش مورد استفاده، تحریک موضعی ورید محل تزریق داروها (باقی ماندن یک توده حساس یک تا دو روز)، یا عوارض ناشی از بیماری قلبی یا ریوی موجود. میزان بروز همه این عوارض با هم کمتر از ۱ درصد است.
در حالی که این عوارض بسیار نادر است، مهم است که بیماران علائم اولیه یک عارضه را تشخیص دهند تا بتوانند به پزشک خود یا اورژانس مراجعه کنند. اگر بیمار متوجه درد شدید شکمی، خونریزی مقعدی بیش از نصف فنجان یا تب و لرز شد، باید با پزشکی که کولونوسکوپی را انجام داده است تماس بگیرد.
آزمایشات غیر از کولونوسکوپی
کولونوسکوپی بهترین روش موجود برای تشخیص و درمان ناهنجاری های داخل روده بزرگ است. جایگزین های کولونوسکوپی بسیار محدود است. آزمایشات جایگزینی برای کولونوسکوپی وجود دارد، اما همیشه مناسب نیستند. گاهی اوقات، این آزمایشات به دلیل اطلاعات اضافی که در اختیار کولونوسکوپی قرار می دهند، انجام می شود. این آزمایشات می تواند شامل موارد زیر باشد:
سی تی کولونوگرافی – یک سی تی اسکن ویژه که مخصوص نگاه کردن به روده بزرگ طراحی شده است. گاز از طریق یک لوله کوچک به داخل راست روده متورم می شود و سپس از دستگاه گوارش عکس گرفته می شود. معمولاً در صورت کافی نبودن کولونوسکوپی از این روش استفاده می شود.
سی تی اسکن – این آزمایش می تواند ساختارهای دیگر شکم را بررسی کند، اگرچه آزمایش چندان حساسی برای بررسی روده بزرگ نیست.
سیگموئیدوسکوپی – این یک روش مشابه کولونوسکوپی است، با این تفاوت که سیگموئیدوسکوپ بسیار کوتاه تر است. این دستگاه نمی تواند به کولون سیگموئید که قسمتی از روده است و مستقیماً به راست روده می پیوندد دسترسی پیدا کند.
تنقیه باریوم – یک آزمایش کمتر دقیق است که با اشعه ایکس انجام می شود. این آزمایش بیشتر از کولونوسکوپی ناهنجاری ها را تشخیص می دهد و در صورت مشاهده ناهنجاری، ممکن است باز هم انجام کولونوسکوپی برای بیوپسی یا حذف ناهنجاری مورد نیاز باشد. همچنین گاهی اوقات، ناهنجاری یا ضایعه ای که با تنقیه باریوم تشخیص داده می شود، در واقع مدفوع یا غذای باقی مانده در روده بزرگ است که به خوبی تمیز نشده است
. ممکن است کولونوسکوپی برای روشن شدن ماهیت ضایعه ضروری باشد.
کولونوسکوپی مجازی چیست؟
کولونوسکوپی مجازی، جایگزینی برای کولونوسکوپی است. کولونوسکوپی مجازی تکنیکی است که از سی تی اسکن برای بدست آوردن تصاویری از روده بزرگ استفاده می کند که شبیه به نمای روده بزرگ است که با مشاهده مستقیم از طریق کولونوسکوپی به دست می آید. تصاویر با استفاده از اسکن CT ساخته می شوند. آنها تصاویر مجازی هستند.
پیشرفت های اخیر کولونوسکوپی
چندین پیشرفت جدید در کولونوسکوپی وجود دارد. اکثر این موارد در جهت بهبود تشخیص ضایعاتی که به سختی دیده می شوند مانند ضایعات کوچک (به عنوان مثال، پولیپ های کوچک) و صاف است. با این تکنولوژی می توان زمان مورد نیاز کولونوسکوپی و یا تشخیص عدم نیاز به آن را تعیین کرد. همچنین تشخیص ماهیت پولیپ های خوش خیم و سرطانی را دارد و اینکه آیا باید آنها را حذف یا نمونه برداری کرد. این امر از آن جهت اهمیت دارد که بسیاری از این ضایعات بدخیم نیستند و زمان و هزینه زیادی صرف از بین بردن آنها و ارسال غیر ضروری آنها برای معاینه ذره بینی می شود.
تصاویر با وضوح بالا که امکان تشخیص بهتر ضایعات مسطح را فراهم می آورد، در اکثر کولونوسکوپ ها استاندارد شده است. همچنین بزرگنمایی تصاویر می تواند تشخیص ضایعات را بهبود بخشد. تصویربرداری با نوار باریک از طول موج خاصی از نور استفاده می کند که الگوی رگ های خونی کوچک را که در زیر پوشش روده بزرگ قرار دارند، تقویت می کند. الگوی این عروق در بافت طبیعی، پیش از بدخیم و بدخیم متفاوت است. تعیین الگو باعث می شود ضایعات، به ویژه ضایعات مسطح بدخیم، راحت تر شناسایی شوند و همچنین می توان تصمیم گرفت که آیا ضایعه باید در زمان کولونوسکوپی بیوپسی یا برداشته شود یا نه باید منتظر نتایج معاینه ذره بینی باشید.
در کروموندوسکوپی از رنگ ها (لکه ها) که روی پوشش روده بزرگ اسپری می شوند، جهت تمایز پوشش طبیعی از بافت های نئوپلاستیک (خوش خیم، پیش از بدخیم و بدخیم) و تعیین ضایعاتی که باید برداشته یا نمونه برداری شوند، استفاده می شود.
در آندوسکوپی فلورسانس از مواد شیمیایی دارای برچسب فلورسئین استفاده می شود که بر روی پوشش روده بزرگ اسپری می شود یا به صورت داخل وریدی تزریق می شود. مواد شیمیایی توسط سلول های غیرطبیعی (پیش از بدخیم و بدخیم) در پوشش روده بزرگ، بیش از سلول های معمولی جذب می شوند و نورپردازی ویژه باعث می شود تا مناطق سلول های غیرطبیعی واضح تر دیده شود تا بتوان آنها را بیوپسی یا حذف کامل کرد. آندوسکوپی لیزری کانفوکال از طول موج خاصی از نور استفاده می کند که برای پوشش چند میلیمتری از لایه داخلی روده بزرگ رنگ آمیزی شده با فلورسئین نفوذ می کند. سلول های غیر طبیعی ممکن است واضح تر از رنگ آمیزی با فلورسئین مشخص شوند.
حتی کولونوسکوپ ها و لوازم جانبی وجود دارد که اجازه می دهد علاوه بر نمای قدامی از نوک کولونوسکوپ، نمای رو به عقب روده بزرگ را نیز مشاهده کنید. بنابراین، تصاویر در دو جهت ۱۸۰ درجه مخالف به دست می آیند تا ضایعاتی را که ممکن است در پشت چین های داخل روده بزرگ پنهان شده باشند و توسط یک کولونوسکوپ استاندارد و رو به جلو مشاهده می شوند، پنهان کنند.
اکثر این روش های جدیدتر کولونوسکوپی، به استثنای تصویربرداری با وضوح بالا، استاندارد نیستند. اینکه کدام یک در نهایت به عنوان مکمل ارزشمند برای کولونوسکوپی مشخص می شود هنوز تعیین نشده است.
در نهایت، از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می توان برای بررسی روده بزرگ به شیوه ای شبیه به کولونوسکوپی مجازی CT استفاده کرد. مهمترین مزیت MRI این است که در معرض اشعه قرار نمی گیرد.
