بیماری‌های کبدی ناشی از دارو، بیماری‌هایی هستند که در اثر مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک، داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها، هورمون‌ها، گیاهان دارویی، مصرف داروهای بدون مجوز (مثل مواد مخدر) و سموم محیطی ایجاد می‌شوند.
هنگامی که داروها به کبد آسیب می رسانند و عملکرد طبیعی آن را مختل می کنند، علائم، نشانه ها و آزمایش‌های خون عملکرد غیرطبیعی کبد را نشان می دهند. بیماری های کبدی ناشی از دارو مشابه بیماری های کبدی که توسط عوامل دیگری مانند ویروس ها و بیماری های ایمونولوژیک ایجاد می شود، هستند. به عنوان مثال، هپاتیت ناشی از دارو (التهاب سلول های کبدی) مشابه هپاتیت ویروسی است. هر دو بیماری می توانند باعث افزایش سطح آنزیم هایی شوند که از کبد آسیب دیده ترشح شده و به خون نشت می کنند و همچنین باعث بی اشتهایی، خستگی و حالت تهوع شوند. کلستاز ناشی از دارو (تداخل در جریان صفرا که در اثر آسیب مجاری صفراوی ایجاد می شود) می تواند مشابه کلستاز بیماری خودایمنی کبد (مانند سیروز صفراوی اولیه باشد و می منجر به افزایش سطح بیلی روبین خون شود.
کبد چیست؟
بیماران مبتلا به بیماری خفیف کبدی ممکن است علائم یا نشانه های کمی داشته باشند یا هیچ علامتی نداشته باشند. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن علائم و نشانه‌هایی را بروز می‌دهند که ممکن است غیر اختصاصی یا اختصاصی باشند. علائم غیر اختصاصی (علائمی که در سایر اختلالات نیز دیده می شود) عبارتند از: علائم و نشانه هایی که مختص بیماری های کبد هستند، عبارتند از: بیماری شدید و پیشرفته کبدی همراه با سیروز می تواند علائم و نشانه های مرتبط با سیروز را ایجاد کند. این علائم شامل موارد زیر است: داروها می توانند از راه های مختلفی باعث بیماری کبد شوند. برخی از داروها به طور مستقیم به کبد آسیب می رسانند. برخی دیگر توسط کبد به مواد شیمیایی تبدیل می شوند که می توانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم به کبد آسیب وارد کنند. سه نوع سمیت کبدی وجود دارد: داروهایی که باعث مسمومیت وابسته به دوز می شوند، در صورت مصرف کافی دارو می توانند باعث بیماری کبدی در اکثر افراد شوند. مهمترین مثال سمیت وابسته به دوز مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول) است که در ادامه مورد بحث قرار خواهد گرفت. داروهایی که باعث مسمومیت خاص می‌شوند، تنها در تعداد معدودی از بیمارانی که ژن‌های خاصی را به ارث برده‌اند که تبدیل شیمیایی آن داروی خاص را کنترل می‌کنند، بیماری ایجاد می‌کنند و باعث تجمع دارو یا محصولات آنها (متابولیت‌ها) می‌شوند که برای کبد مضر هستند. این سمیت‌های ارثی خاص معمولاً نادر هستند و بسته به دارو در کمتر از یک تا ۱۰ نفر از هر ۱۰۰۰۰۰ بیمار مصرف کننده آن دارو رخ می دهد. با این حال، با برخی از داروها شیوع سمیت بسیار بالاتر است. اگرچه خطر ابتلا به بیماری کبدی خاص ناشی از دارو کم است، اما بیماری کبدی خاص شایع ترین شکل بیماری کبدی ناشی از دارو است زیرا ده ها میلیون بیمار از دارو استفاده می کنند و بسیاری از آنها از چندین دارو استفاده می کنند. تشخیص سمیت دارویی خاص در آزمایش‌های بالینی اولیه که معمولاً حداکثر چند هزار بیمار را شامل می‌شوند، دشوار است. سمیت خاص تنها زمانی ظاهر می شود که میلیون ها بیمار پس از تایید دارو توسط FDA شروع به دریافت دارو کنند. آلرژی دارویی نیز ممکن است باعث بیماری کبدی شود. در آلرژی دارویی، التهاب کبدی و آسیب به کبد زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن با آنتی بادی ها و سلول های ایمنی به داروها حمله می کند. داروها و مواد شیمیایی می توانند طیف وسیعی از آسیب های کبدی را ایجاد کنند مانند موارد زیر: بسیاری از داروها باعث افزایش خفیف سطح آنزیم های کبدی در خون بدون علائم یا نشانه های هپاتیت می‌شوند. AST، ALT و آلکالین فسفاتاز آنزیم هایی هستند که به طور معمول در سلول های کبد و مجاری صفراوی قرار دارند. برخی از داروها می توانند باعث نشت این آنزیم ها از سلول ها به داخل خون شوند و در نتیجه سطح خونی آنزیم ها را افزایش دهند. نمونه‌هایی از داروهایی که بیشتر باعث افزایش آنزیم‌های کبدی در خون می‌شوند عبارتند از: از آنجایی که این بیماران معمولاً هیچ علامت یا نشانه ای را تجربه نمی کنند، افزایش آنزیم های کبدی معمولاً زمانی کشف می شود که آزمایش خون به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی سالانه، به عنوان غربالگری قبل از عمل، یا به عنوان بخشی از نظارت دوره ای برای سمیت دارو انجام شود. به طور معمول، این سطوح غیرطبیعی در مدت کوتاهی پس از قطع دارو طبیعی می‌شوند و معمولاً آسیب طولانی مدت کبدی وجود ندارد. در برخی داروها، سطوح پایین آنزیم های کبدی رایج است و به نظر نمی رسد با بیماری مهم کبدی مرتبط باشد و بیمار ممکن است به مصرف دارو ادامه دهد. برخی داروها می توانند باعث هپاتیت حاد و مزمن (التهاب سلول های کبدی) شوند که می تواند منجر به نکروز (مرگ) سلول ها شود. هپاتیت حاد ناشی از دارو به هپاتیتی گفته می شود که کمتر از ۳ ماه طول بکشد، در حالی که هپاتیت مزمن بیش از ۳ ماه طول بکشد. هپاتیت حاد ناشی از دارو بسیار شایع تر از هپاتیت مزمن ناشی از دارو است. علائم معمول هپاتیت ناشی از دارو عبارتند از: در موارد جدی‌تر، بیماران ممکن است دچار ادرار تیره، تب، مدفوع روشن و زردی (ظاهری زرد در پوست و قسمت سفید چشم‌ها) شوند. بیماران مبتلا به هپاتیت معمولا دارای سطوح بالای AST، ALT و بیلی روبین در خون هستند. هپاتیت حاد و مزمن معمولاً پس از قطع دارو برطرف می شود، اما گاهی اوقات هپاتیت حاد می تواند به قدری شدید باشد که باعث نارسایی حاد کبدی شود و هپاتیت مزمن در موارد نادر می تواند منجر به آسیب دائمی کبد و سیروز شود. نمونه هایی از داروهایی که می توانند باعث هپاتیت حاد شوند عبارتند از: نمونه هایی از داروهایی که می توانند باعث هپاتیت مزمن شوند عبارتند از: به ندرت، داروها باعث نارسایی حاد کبدی (هپاتیت فولمینانت) می شوند. این بیماران با علائم هپاتیت حاد و مشکلات اضافی گیجی یا کما (آنسفالوپاتی) و کبودی یا خونریزی (انعقاد خون) به شدت بیمار هستند. در واقع، ۴۰ تا ۷۰ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت برق آسا، بسته به علت بیماری می میرند. در آمریکا، استامینوفن (تیلنول) شایع ترین علت نارسایی حاد کبد است. کلستاز وضعیتی است که در آن ترشح و یا جریان صفرا کاهش می یابد. بیلی روبین و اسیدهای صفراوی که معمولاً توسط کبد به صفرا ترشح می شوند و از طریق روده از بدن دفع می شوند، به ترتیب در بدن جمع می شوند که منجر به زردی و خارش می شود. داروهایی که باعث کلستاز می شوند معمولاً با ترشح صفرا در سلول های کبدی بدون ایجاد هپاتیت یا نکروز سلولی کبد (مرگ) تداخل می کنند. بیماران مبتلا به کلستاز ناشی از دارو معمولاً سطح بیلی روبین خونشان بالا است اما سطوح AST و ALT طبیعی یا خفیف افزایش یافته است. سطح خون آلکالین فسفات (آنزیمی که توسط مجاری صفراوی ساخته می شود) افزایش می یابد زیرا سلول های مجاری صفراوی نیز ناکارآمد هستند و آنزیم را نشت می کنند. گذشته از خارش و یرقان، بیماران معمولاً به اندازه بیماران مبتلا به هپاتیت حاد بیمار نیستند. نمونه هایی از داروهایی که گزارش شده است باعث ایجاد کلستاز می شوند عبارتند از: اکثر بیماران مبتلا به کلستاز ناشی از دارو ظرف چند هفته پس از قطع دارو به طور کامل بهبود می یابند، اما در برخی بیماران، زردی، خارش و آزمایشات کبدی غیرطبیعی می تواند ماه ها پس از قطع دارو ادامه یابد. یک بیمار گاه به گاه ممکن است به بیماری مزمن کبدی و نارسایی کبدی مبتلا شود. زردی و کلستاز ناشی از دارو که بیش از ۳ ماه طول بکشد، کلستاز مزمن نامیده می شود. شایع ترین علل تجمع چربی در کبد اعتیاد به الکل و بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) مرتبط با چاقی و دیابت است. داروها ممکن است باعث کبد چرب با یا بدون هپاتیت مرتبط شوند. بیماران مبتلا به کبد چرب ناشی از دارو ممکن است فقط علائم کمی داشته باشند یا هیچ علائمی نداشته باشند. آنها معمولاً دارای افزایش خفیف تا متوسط در سطوح ALT و AST خونی هستند و همچنین ممکن است کبد بزرگی ایجاد کنند. در موارد شدید، کبد چرب ناشی از دارو می تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود. در شرایط خاص، کبد چرب به تنهایی می تواند تهدید کننده زندگی باشد. به عنوان مثال، سندرم ری یک بیماری نادر کبدی است که می تواند باعث کبد چرب، نارسایی کبد و کما شود. اعتقاد بر این است که در کودکان و نوجوانان مبتلا به آنفولانزا هنگام مصرف آسپرین رخ می دهد. مثال دیگری از کبد چرب جدی ناشی از دوزهای بالای تتراسایکلین یا آمیودارون داخل وریدی است. برخی از گیاهان دارویی به عنوان مثال، گیاه چینی جین بو هوان که به عنوان مسکن استفاده می شود نیز می توانند باعث کبد چرب جدی شوند. بیماری های مزمن کبدی مانند هپاتیت، کبد چرب یا کلستاز می توانند منجر به نکروز (مرگ) سلول های کبدی شوند. رایج ترین نمونه سیروز ناشی از دارو سیروز الکلی است. نمونه هایی از داروهایی که می توانند باعث بیماری های مزمن کبدی و سیروز شوند عبارتند از: به طور معمول، خون روده ها از طریق سیاهرگ باب به کبد می رسد و خونی که از کبد به سمت قلب خارج می‌شود از طریق سیاهرگ های کبدی به داخل سیاهرگ تحتانی (ورید بزرگی که به قلب تخلیه می شود) منتقل می شود. برخی داروها می توانند باعث تشکیل لخته های خون (ترومبوز) در وریدهای کبدی و ورید اجوف تحتانی شوند. ترومبوز ورید کبدی و ورید اجوف تحتانی می تواند منجر به بزرگ شدن کبد، درد شکم، جمع شدن مایع در شکم (آسیت) و نارسایی کبد شود. این سندرم سندرم بود کیاری نامیده می شود. مهم ترین داروهایی که باعث ایجاد سندرم بود-کیاری می شوند، قرص های ضد بارداری (داروهای ضد بارداری خوراکی) هستند. قرص‌های ضدبارداری همچنین می‌توانند باعث ایجاد یک بیماری مرتبط به نام بیماری انسداد وریدی شوند که در آن خون تنها در کوچک‌ترین سیاهرگ‌های کبدی لخته می‌شود. آلکالوئیدهای پیرولیزیدین موجود در گیاهان خاص (مثلاً گل گاوزبان، کامفری) نیز می توانند باعث بیماری انسداد وریدی شوند.
علائم و نشانه های بیماری کبد چیست؟
چگونه داروها باعث بیماری کبد می شوند؟
داروها باعث چه نوع بیماری های کبدی می شوند؟
داروهایی که باعث کبد چرب می شوند عبارتند از:
پیشنهاد مطالعه : آنچه که باید در مورد بیماری کبد چرب را بدانیم
چگونه پزشک بیماری کبدی ناشی از دارو را تشخیص می دهد؟ تشخیص بیماری های کبدی ناشی از دارو اغلب دشوار است. بیماران ممکن است علائم بیماری کبدی نداشته باشند یا فقط علائم خفیف و غیر اختصاصی داشته باشند. بیماران ممکن است چندین دارو مصرف کنند که در این شرایط شناسایی داروی عامل بیماری دشوار است. همچنین ممکن است افراد بیمار دیگر نشانه های بالقوه بیماری های کبدی مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی و اعتیاد به الکل را نشان دهند. تشخیص بیماری کبد بر اساس علائم بیمار (مانند از دست دادن اشتها، حالت تهوع، خستگی، خارش و ادرار تیره)، یافته های حاصل معاینه فیزیکی (مانند یرقان، بزرگی کبد) و تست های آزمایشگاهی غیر طبیعی (مانند سطح خون آنزیم های کبدی یا بیلی روبین و زمان لخته شدن خون) انجام می شود. اگر بیمار علائم، نشانه‌ها و آزمایش‌های کبدی غیرطبیعی داشته باشد، پزشکان سعی می‌کنند با انجام موارد زیر تصمیم بگیرند که آیا دارو(ها) باعث بیماری کبدی می‌شوند یا خیر: مهم ترین درمان بیماری کبدی ناشی از دارو، قطع مصرف دارویی است که باعث بیماری کبدی می شود. در اکثر بیماران، علائم و نشانه های بیماری کبد برطرف می شود و آزمایش خون طبیعی می شود و آسیب طولانی مدت کبدی ایجاد نمی شود. با این حال استثناهایی وجود دارد. به عنوان مثال، مصرف بیش از حد Tylenol با N- استیل سیستئین خوراکی برای جلوگیری از نکروز و نارسایی شدید کبد پیشنهاد می شود. پیوند کبد ممکن است برای برخی از بیماران مبتلا به نارسایی حاد کبد ضروری باشد. برخی از داروها همچنین می توانند باعث آسیب غیرقابل برگشت کبد و سیروز شوند. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره با ما در ارتباط باشید.
روش های درمان بیماری کبدی ناشی از دارو
