ویتامین D در نقاط مختلف بدن نقش مهمی ایفا می کند و کلسیفیکاسیون استخوانها یکی از این موارد است. قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مقدار کافی و مصرف محصولات لبنی محتوی ویتامین D  بطور قابل ملاحظه از کمبود ویتامین D  در بدن می کاهد.

در  این مطلب به علل بروز کمبود ویتامین D  و نحوۀ تشخیص و درمان و پیشگیری از وقوع آن خواهیم پرداخت.

ویتامین D چیست؟

ویتامین D یک ویتامین روغنی است و وظایف چندگانۀ آن را در بدن می توان بشرح زیر خلاصه نمود:

– کمک به جذب کلسیم و فسفر غذایی در روده کوچک

– سرکوب ترشح هورمون پاراتیروئید که باعث تحلیل رفتن استخوانها می شود

به یمن این  این عملکرد، سطح کلسیم و فسفر خون عادی م ماند و بر سلامت استخوانها افزوده می شود.

ویتامین D ممکن است در بهبود عملکرد ماهیچه ها و دستگاه ایمنی بدن و موراد دیگری که جزییات آن هنوز بر ما روشن نیست نیز نقش داشته باشد.

ذخایر طبیعی ویتامین D

ویتامین D، با بهره گیری از نور خو رشید، در زیر پوست تولید می شود. مقدار نور ضوری برای   تولید این ویتامین در مقادیر لازم بستگی به سن، رنگ پوست، مدت قرار گرفتن در معرض تابش  و سوابق پزشکی فرد دارد. مقدار ویتامین D تولیدشده در زیر پوست، متناسب با افزایش سن، کاهش می یابد. علاوه بر این، افراد تیره پوست برای تأمین ویتامین D بدن، باید زمان بیشتری    در معرض تابش نور خورشید قرار گیرند (بویژه در زمستان).

غذا یکی دیگر از منابع طبیعی برای تأمین ویتامین D است (ماهیان چرب، روغن کبد ماهی دریای شمالو، تا حدودی، تخم مرغ). در ایالت متحده آمریکا، شیر گاوی تقویت شده تجاری مهمترین منبع تامین ویتامین D خوراکی بشمار می رود (با حدود ۱۰۰ واحد ویتامین D در هر ۸ اونس شیر). برای محاسبۀ میزان ویتامین D مصرفی می توان تعداد فنجان شیر مصرفی در روز را ضربدر ۱۰۰ کرد. در بعضی کشورهای جهان، نان و غلات را از حیث ویتامین D تقویت می کنند.

برغم وجود ویتامین D در روغن کبد ماهی دریای شمال، روغن بعضی دیگر از انواع ماهیان حاوی مقادیر قابل ملاحظه ویتامین A است. مصرف بی رویۀ ویتامین A باعث بروز عوارض ناخوشایندی چون آسیب دیدگی کبد و شکستگی استخوان می شود.

علل کمبود ویتامین D

پایین  بودن سطح  ویتامین D در بدن دو علت عمده دارد:

– فقدان ویتامین D در رژیم غذایی (که اغلب با قرار نداشتن به مدت زمان کافی در معرض تابش نور خورشید مرتبط است).

– ناتوانی رودۀ کوچک در جذب ویتامین .D

– ناتوانی بدن در تولید ویتامین D بواسطۀ ابتلا به بیماری کبد یا کلیه.

مصرف ناکافی

نوزادان، کودکان و افراد سالمند به دلایل مرتبط با نارسایی غذایی، بیش از سایر گروهها، در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند. شیر مادر حاوی مقدار ناچیزی ویتامین D می باشد و اکثر مکمل های غذایی که برای نوزادان تدارک دیده می شود فاقد ویتامین D به مقدار کافی است. افراد سالمند نیز اغلب از غذاهای دارای مقادیر کافی ویتامین D تغذیه نمی کنند و، اگر هم بکنند، توانایی جذب در سنین بالاتر محدودیت های خاص خود را دارد.

قرار نگرفتن به مقدار کافی در معرض نور خورشید

به والدین اغلب توصیه می شود فرزندان خود را حتی الامکان از معرض تابش نور خورشید محفوظ بدارند و این امر سبب کاهش تولید ویتامین D در پوست می شود. خورشید منبع مناسبی برای تأمین  ویتامین D در خردسالان و نوزادان بشمار نمی رود (بعلت خطر ابتلا به سرطان پوست در درازمدت).

بزرگسالان نیز در صورت قرار نگرفتن در معرض آفتاب به میزان کافی، با خطر کمبود ویتامین D  مواجه می شوند (بویژه، افراد دارای پوست تیره). تولید و ذخیرۀ این ویتامین زیر پوستی، به تناسب سن، کاهش می یابد. این وضعیت را می توان در طول ماههای سرد سال در بین اهالی مناطق شمالی تر (مثل بوستون، ماساچوست، ادمونتون و آلبرتا) شاهد بود. در این مناطق، تولید زیرپوستی ویتامین D در حد فاصل بین ماههای اکتبر تا آوریل عملاً متوقف می گردد. در ماههای تابستان، استفاده از  سایبان باعث محدود شدن فرایند تولید ویتامین D در بدن می شود.

بیماری یا جراحی هایی که بر فرآیند جذب چربی تاثیر می گذارد

بعضی بیماری ها دارای پیامدهای منفی برای جذب ویتامین D در روده کوچک است. در این بین  می توان از مواردی چون بیماری سلیاک، بیماری کرون و فیبروز کیسه ای (فیبروسیز سیستیک) یاد کرد.

جراحی هایی که دربرگیرندۀ حذف یا بای پس بخش یا بخش  هایی از معده و روده کوچک میباشد نیز از سطح ویتامین D بدن می کاهد. بعنوان مثال، عمل کوچک کردن معده.

بیماری های کبد و کلیه

به کمک آنزیم های موجود در کبد و کلیه، ویتامین D تولید شده در زیر پوست (در اثر تابش نور خورشید) و تأمین شده توسط غذا، به ویتامین D بیواکتیو (زیست فعال) تبدیل می شود. از اینرو، افراد مبتلا به بیماری های حاد کبدی و کلیوی، بواسطۀ کاهش سطح این آنزیم ها، همواره در معرض کمبود ویتامین D بیواکتیو قرار دارند.

از موارد نادرتر می توان به بیماری های خویشاوندی یا اکتسابی که منجر به از کار افتادن سیستم آنزیمی کبد یا کلیه می شوند اشاره نمود.

در قسمت دوم نوشته، با عنوان کمبود ویتامین D – قسمت دوم، می توانید اطلاعاتی را در رابطه با مشکلات مهم مرتبط با کمبود ویتامین D و آزمایشات و تشخیص های مرتبط با آن به دست آورید.

دکتر مهدی افضل آقایی، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در شهر مشهد دارای بورد فوق تخصصی

انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی در مطب بدون خون ریزی و درد و با پیشرفته ترین وسایل موجود

جهت اخذ نوبت می توانید همه روزه با شماره (۰۵۱)۳۸۷۰۴۰۶۶ و ۳۸۷۰۴۰۶۷ تماس حاصل فرمایید.

آدرس مطب: مشهد- بلوار کوثر- بین كوثر ۲و۴ – ساختمان فارابي – طبقه دوم

متخصص گوارش در مشهد