بیماریهای التهابی روده

کولیت اولسراتیو و بیماری کرون دو شکل عمده از بیماری‌های التهابی روده هستند و انواع دیگر بیماری‌های التهابی روده شامل کولیت لنفوسیتی و کولیت کلاژن نیز‌ می‌باشد. اگر پزشکان داخلی قادر به تشخیص بین این دو نوع اصلی بیماری‌های التهابی روده نباشند، بیماری تحت عنوان کولیت نامشخص طبقه بندی می‌شود. 

اگرچه تاکنون درمانی برای بیماری‌های التهابی روده پیدا نشده است، اما می توان با مداخلات درمانی و تغییر در شیوه‌ی زندگی علائم را مدیریت کرد. با درمان موثر، تقریبا ۵۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری کرون شاهد بهبودی و یا تخفیف علائم در ۵ سال آینده خواهند بود. حدود ۴۵ درصد از افرادی که بهبود یافته اند، شاهد عود بیماری طی یک سال آینده نخواهند بود. سالانه ۴۸ درصد از افراد مبتلا به کولیت زخمی بهبود می‌یابند و ۳۰ درصد شاهد تخفیف علائم هستند. مرگ و میر ناشی از بیماری های التهابی روده و عوارض ناشی از آن غیرمعمول است.

افراد مبتلا به بیماری کرون نرخ مرگ و میر کمی بالاتر از جمعیت عمومی را دارند. افراد مبتلا به کولیت آلسراتیو خفیف تا متوسط، در معرض خطر نیستند. در صورت مشاهده‌ی هر گونه تغییر طولانی مدت در اجابت مزاج یا دیگر علائم بیماری‌های التهابی روده، با دکتر گوارش مشورت کنید. بیماری‌های التهابی روده به دو دسته تقسیم می شود:

کولیت اولسراتیو (زخم کولون یا کولیت روده)

کولیت روده باعث التهاب طولانی مدت و زخم در پوشش داخلی روده‌ی بزرگ (کولون) و رکتوم می شود. زخم کولون (راست روده) با توجه به محل و شدت درگیری به انواع مختلفی تقسیم می شود:

زخم راست روده (رکتوم): خفیف ترین نوع کولیت زخمی است و التهاب محدود به رکتوم است.

کولیت فراگیر روده: التهاب تمام روده‌ی بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

التهاب راست روده و سیگموئید: التهاب راست روده و قسمت پایین و انتهایی کولون را دربر می‌گیرد.

کولیت انتهایی روده: التهاب از راست روده تا کولون چپ گسترش می‌یابد.

کولیت اولسراتیو حاد و شدید: یک شکل نادر از زخم کولون است که بر تمام روده‌ی بزرگ اثر گذاشته و موجب علایم شدیدی همچون درد می‌شود.

بیماری کرون

این نوع از بیماری‌های التهابی روده باعث التهاب پوشش دستگاه گوارش شده و اغلب تا عمق بافت گسترش می‌یابد. بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را تحت تاثیر قرار دهد اگرچه شایع ترین مناطقی که آسیب می‌بینند، روده‌ی بزرگ و بخش پایانی روده‌ی کوچک است. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در افراد ۱۵ تا ۳۵ سال سرایت بیشتری دارد.

علل بروز بیماری

محققان به طور صحیح نمی‌دانند که علت اصلی بیماری ورم روده چیست. این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی بدن باعث بروز بیماری التهابی روده شود. معمولا سیستم ایمنی از بدن در برابر عفونت‌های حاصل از باکتری یا ویروس محافظت می‌کند. پس از آنکه عفونت از بین رفت آن قسمت از سیستم ایمنی به حالت صامت در می‌آید تا دوباره در صورت لزوم فعال شود. اما در افرادی که دچار ورم روده هستند ممکن است سیستم ایمنی بدن به یک باکتری معمولی در دستگاه گوارش بیش از حد واکنش نشان دهد.

به محض آن که سیستم ایمنی بدن فعال شد در زمانی که باید خاموش شود غیر فعال نخواهد شد. این امر با گذر زمان باعث بروز التهاب می‌‌شود و به دستگاه گوارش آسیب می‌رساند. اگرچه محققان نمی‌‌دانند علت بروز ورم روده چیست تحقیقات نشان داده که ریسک بیماری بروز بیماری ورم روده در زنانی که از داروهای آنتی بیوتیک، قرص ضد بارداری یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از قبیل آسپرین یا ایبوپروفن استفاده می‌کنند بیشتر است. استرس باعث بروز بیماری ورم روده نمی‌‌شود اما می‌‌تواند باعث بدتر شدن علائم و نشانه‌های آن شود.

علایم و نشانه‌های بیماری‌های التهابی روده

علائم بیماری‌های التهابی روده، بسته به شدت و مکان التهاب متفاوت است و از خفیف تا شدید متغیر می‌باشد. بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده، دوره‌های فعال بیماری را تحت عنوان دوره‌ی عود  و همچنین دوره‌هایی از قطع یا کاهش علائم، به نام دوره‌ی بهبودی را تجربه می‌کنند. علائم و نشانه‌های مشترک بین بیماری کرون و کولیت اولسراتیو عبارتند از:

• اسهال
• تب و خستگی
• درد شکمی و گرفتگی عضلات شکم
• وجود خون در مدفوع
• کاهش اشتها
• کاهش وزن ناخواسته
• حالت تهوع
• استفراغ
• حرکات دردناک و دشوار روده
• احساس عدم تخلیه‌ی روده پس از اجابت مزاج
• وجود چرک یا موکوس در مدفوع
• عرق شبانه

دیگر نشانه‌های بیماری‌های التهابی روده که با دستگاه گوارش ارتباطی ندارند :

• درد مفصلی
• زخم‌های دهانی
• التهاب چشم
• بیماری‌های پوستی
• دوره‌های قاعدگی نامنظم در زنان
• اختلال رشد در کودکان

بیماری التهابی روده چگونه زنان را درگیر می‌کند؟

بیماری ورم روده به اشکال خاصی زنان را درگیر می‌‌کند و می‌‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

• در زنانی که دچار ورم روده هستند احتمال آن که دچار علائم و نشانه‌های پیش از قاعدگی از قبیل سردرد و درد حاصل از پریود شوند وجود دارد. اسهال، درد شکمی و سایر علائم و نشانه‌های ورم روده می‌تواند قبل و در دوران پریود بدتر شود. 
• ریسک بروز کم خونی ناشی از فقر آهن در زنانی که دچار ورم روده هستند در مقایسه با زنانی که این اختلال در آن وجود ندارد بیشتر است. اگر شما دچار بیماری روده هستید بدن نمی‌تواند به خوبی به جذب آهن بپردازد و خطر بروز خونریزی در دستگاه گوارش افزایش خواهد یافت.
• در هنگام شعله ور شدن علائم و نشانه‌های بیماری ورم روده شما برای باردار شدن دچار مشکل خواهید شد.

سنین بیماری

کرون در هر سنی بروز می کند اما اغلب در جوانی و تا قبل از ۳۰ سالگی خود را نشان می دهد.

عوامل خطر و تشدید بیماری

سابقه خانوادگی ، سفید پوستی، مصرف سیگار، مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک سدیم ،ناپروکسن سدیم،  که منجر به التهاب روده و تشدید بیماری می شوند، زندگی در شهرهای صنعتی، زندگی در آب و هوای شمالی تر، رژیمهای غذایی پرچرب از عوامل خطر بیماری هستند.

عوامل موثر در ابتلا به بیماری‌های التهابی روده

تاکنون علت IBD به درستی مشخص نشده است، پیش از این پزشکان رژیم غذایی و استرس را عامل آن می‌دانستند اما در حال حاضر معتقدند که این عوامل باعث تشدید IBD شده و عامل ایجاد کننده‌ی آن نیستند. عوامل متعددی ممکن است در ابتلا به بیماری‌های التهابی روده نقش داشته باشند که در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد:

سیستم ایمنی: یکی از علل احتمالی بیماری‌های التهابی روده، سوء عملکرد سیستم ایمنی است. هنگام مبارزه‌ی سیستم ایمنی بدن با عوامل مهاجم مانند برخی مواد غذایی، ویروس و باکتری، پاسخ ایمنی غیرطبیعی باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به سلول‌های دستگاه گوارش نیز حمله کند.

ژنتیک: به نظر می‌رسد وراثت نقش مهمی در ابتلا به بیماری‌های التهابی روده را دارد زیرا بین IBD و جهش‌های ژنی ارتباط خاصی کشف شده است. ۲۰ درصد از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو دارای خویشاوند نزدیک مبتلا به IBD هستند، اما تاکنون هیچ الگوی خاصی در مورد چگونگی توارث IBD پیدا نشده است.

باکتری و ویروس: طبق تحقیقات انجام شده باکتری‌های اشریشیاکلی و آنتروویروس با بیماری کرون مرتبط هستند.

محیط زیست: عواملی مانند سیگار کشیدن، قرص‌های ضدبارداری، رژیم غذایی، تغذیه با شیرمادر، واکسیناسیون، آنتی بیوتیک‌ها و عوامل دیگری به عنوان علل تاثیرگذار بر بیماری‌های التهابی روده شناخته شده اند.

عوارض بیماری

التهاب : می تواند به دیواره روده محدود  یا در تمام روه پخش شود

انسداد روده : کرون ضخامت دیواره روده را  تحت تاثیر قرار می دهد. با گذشت زمان قسمتهایی از دیواره روده می تواند ضخیم و یا باریک شده  و منجر به انسداد جریان مواد در داخل مجرای گوارشی شود. حتی فرد ممکن است نیازمند جراحی برای خارج کردن قسمت آسیب دیده از روده باشد.

زخمها :  این زخمها می تواند از دهان تا مقعد و حتی در ناحیه تناسلی باشد

فیستول : گاهی اوقات زخمها می توانند به ایجاد حفره ظریف در جدار روده منجر شود و  فیستول را ایجاد کنند. فیستول یک تونل ارتباطی غیرطبیعی بین  مناطق مختلف بدن است.  فیستول می تواند بین روده، پوست و یا بین روده و عضو دیگری برقرار و منجر به خروج پیوسته محتویات روده ای به پوست شود. در برخی موارد،  فیستول عفونی و تبدیل به آبسه می شود و در صورت عدم درمان حیات انسان را تهدید خواهد کرد

فیشر مقعد: شکاف های کوچکی در پوست اطراف مقعد است که اغلب باعث ایجاد درد هنگام دفع مدفوع می شود و می تواند منجر به ایجاد فیستول شود

سوء جذب مواد غذایی: اسهال، درد شکمی، و دل پیچه می تواند غذا خوردن یا جذب  کافی مواد غذایی در روده را برای شما مشکل کند. و نیز می تواند منجر به کم خونی ناشی از فقر آهن و یا ویتامین ها شود

سرطان کولون: کرون شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. قانون کلی برای افراد سالم بدون کرون ، کولونوسکوپی هر ۱۰ سال یک بار بعد از سن ۵۰ سالگی است

سایر عوارض: کم خونی، پوکی استخوان، مشکلات کبدی و مجاری صفراوی از دیگر مشکلات و عوارض کرون است

درمان بیماری

درمان بیماری کولیت اولسروز همراه با دارو درمانی است و در بعضی مواقع از جراحی هم استفاده می شود. در حال حاضر درمان قطعی برای کولیت اولسروز وجود ندارد و همچنین درمان بیماران کولیت اولسروز با هم متفاوت است. در روند درمان پزشکان از روش ها و پروتکل های متفاوتی برای درمان استفاده می کنند. پزشکان در درمان از داروهای ملایم درمانی شروع می کنند و آرام آرام به داروهای قوی تر می رسند.

هدف از درمان کولیت اولسروز کاهش التهاب در روده است که باعث کاهش علایم بیماری در شما می شود. همچنین هدف دیگر درمان بهبود بخشیدن پیش آگهی بیماری با محدود کردن عوارض بیماری است. در بهترین حالت درمان، بیماری بدون علایم می شود ولی درمان باید همچنان ادامه پیدا کند.

نکته بسیار مهم در درمان بیماری خودداری بسیار شدید از قطع مصرف دارو بدون اجازه پزشک است که ممکن است موجب عقبگرد درمان بیماری و تشدید عوارض آن شود.

ممکن است پزشک شما رژیم ویژه ای را از طریق لوله تغدیه داخلی و یا تزریق داخل وریدی برای درمان کولیت اولسروز شما تجویز نماید. این درمان به بهبود وضعیت تغذیه شما کمک می کند و به روده شما اجازه یک استراحت کوتاه را می دهد. استراحت روده در کوتاه مدت باعث کاهش التهاب می شود. پزشک شما ممکن است از درمان تغذیه ای هم به صورت کوتاه مدت همراه با درمان دارویی استفاده کند.

در اغلب مواقع جراحی موجب بهبودی کولیت اولسروز می شود. این معمولا به معنی برداشتن کامل روده بزرگ (proctocolectomy) است. در اغلب موارد، این روش به نام آناستوموز ileoanal را شامل میشود. جراح شما با ساخت یک کیسه از پایان روده که به طور مستقیم به مقعد متصل است، به بیمار امکان می دهد تا دفع مدفوع داشته باشد.

به طور معمول در برخی از موارد استفاده از روش فوق امکان پذیر نیست. در عوض، جراحان با ایجاد یک سوراخ باز دائمی در شکم (استومای ایلئومی) مدفوع را به کیسه ای خارجی هدایت می کنند.

۸ سال پس از شروع بیماری به غربالگری بیشتر و پی در پی هر سه سال یک باربرای بررسی احتمال سرطان روده بزرگ نیاز است. چرا که خطر ابتلا به سرطان روده ممکن است با طولانی شدن بیماری بویژه در کسانی که طول بیشتری از روده گرفتار است بیشتر شود. فواصل بین کولونوسکوپی ها به محل درگیری روده، مدت بیماری و وضعیت جسمی شما بستگی دارد.

اگر علاوه بر کولیت اولسروز فرد در اثر عوارض کبدی دچار کلانژیت اسکلروزان اولیه نیز شود، نیاز به انجام کولونوسکوپی هر یک تا دو سال پس از اینکه کولیت اولسروز تشخیص داده شد، دارد.

آیا برای درمان کولیت اولسراتیو به عمل جراحی نیاز داریم؟

شاید، از هر سه نفری که دچار کولیت اولسراتیو هستند در برخی موارد یک نفر به انجام عمل جراحی برای درمان این مشکل نیاز خواهد داشت. در این عمل جراحی پزشک اقدام به خارج کردن روده بزرگ و رکتوم می‌‌کند تا به درمان کولیت اولسراتیو بپردازد. پس از آنکه رکتوم و روده بزرگ برداشته شدند دیگر بدن نمی‌تواند به خودی خود به دفع مواد زائد بپردازد که در این شرایط پزشک به انجام دو نوع روش جراحی می‌‌پردازد تا مواد زائد از بدن خارج شود:

• در یک روش پزشک به خارج کردن روده بزرگ از قبیل رکتوم می‌‌پردازد. پس از انجام این روش بدن نمی‌تواند به خودی خود به دفع مواد زائد جامد بپردازد. در این روش پزشک یک سوراخ کوچک را روی دیواره شکم به وجود می‌‌آورد سپس انتهای روده کوچک را از آن سوراخ خارج می‌کند تا مواد زائد بتوانند از بدن خارج شوند. یک عدد کیسه روی بخش باز شکم قرار داده می‌‌شود تا مواد زائد وارد آن شوند. ممکن است لازم باشد که در طول روز چندین مرتبه به تخلیه آن بپردازید.
• پزشک انتهای روده کوچک را به داخل مقعد وصل می‌کند و یک کیسه داخلی را به وجود می‌آورد تا مواد زائد درون کیسه جمع شوند و مثل همیشه از مقعد خارج شوند.

روشی که پزشک برای انجام این کار مورد استفاده قرار می‌‌دهد به علائم  شما و شدت بروز آنها، سن شما و میزان اثر گذاری بیماری بر کیفیت زندگی شما از قبیل نوع فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید بستگی دارد.