طحال بزرگ شده یا اسپلنومگالی

طحال چیست؟

طحال عضوی از بدن است که در قسمت فوقانی سمت چپ شکم و در سمت چپ معده قرار دارد. اندازه و شکل طحال بین افراد مختلف، متفاوت است، اما معمولا به شکل مشت، به رنگ بنفش و طولی به اندازه حدود ۱۰ سانتی‌متر دارد. با توجه به اینکه طحال، توسط قفسه سینه محافظت می شود، انسان آن را به راحتی احساس نمی کند مگر اینکه به طور غیر طبیعی بزرگ شده باشد.

طحال نقش های حمایتی متعددی را در بدن ایفا می کند و به عنوان یک فیلتر برای خون، بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می دهد. گلبول های قرمز قدیمی در طحال بازیافت می شوند و پلاکت ها و گلبول های سفید خون در آن ذخیره می شوند. همچنین این اندام به مبارزه با انواع خاصی از باکتری ها که باعث ذات الریه و مننژیت می شوند، کمک می کند.

پس به طور کلی طحال وظایف مهمی دارد:

• با میکروب های مهاجم در خون مبارزه می کند (طحال حاوی گلبول های سفید ضد عفونت است).
• سطح گلبول های خون (گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها) را کنترل می کند.
• خون را فیلتر می کند و گلبول های قرمز قدیمی یا آسیب دیده را از بین می برد.

مشکلات طحال

مشابه دیگر اندام های بدن، ممکن است برخی مشکلات برای طحال نیز به وجود آید در اینصورت طحال به درستی کار نخواهد کرد و اگر طحال به درستی کار نکند، ممکن است شروع به حذف سلول های خونی سالم کندکه می تواند منجر به موارد زیر شود:

• کم خونی ناشی از کاهش تعداد گلبول های قرمز
• افزایش خطر عفونت ناشی از کاهش تعداد گلبول های سفید خون
• خونریزی یا کبودی، ناشی از کاهش تعداد پلاکت ها

چه چیزی باعث بزرگ شدن طحال می شود؟

اسپلنومگالی یا طحال بزرگ شده ممکن است ناشی از طیف وسیعی از اختلالات باشد. عفونت ها، سرطان های خاص و فشار خون پروتال بیشترین اختلالاتی هستند که بر روی بزرگ شدن طحال تاثیر می گذارند. علاوه بر این موارد؛ چند بیماری دیگر نیز ممکن است منجر به اسپلنومگالی شوند.

• عفونت های مرتبط با طحال شامل عفونت های ویروسی مانند مونونوکلئوز عفونی
• عفونت های انگلی مانند مالاریا و لیشمانیا
• عفونت های باکتریایی، مانند اندوکاردیت باکتریایی

هنگامی که بدن در حال مبارزه با این عفونت‌ها است، طحال سخت کار می‌کند تا آنتی‌بادی‌ علیه عامل عفونی تولید کند. نتیجه این سخت کار کردن، افزایش تعداد سلول‌های طحال و در نهایت باعث بزرگ شدن طحال خواهد شد.

بعلاوه اسپلنومگالی می تواند در نتیجه برخی از سرطان های خون مانند سرطان خون و لنفوم نیز ایجاد شود. در این بیماری ها، سلول های سرطانی می توانند به طحال نفوذ کرده و منجر به بزرگ شدن آن شوند. علاوه بر این، اسپلنومگالی می تواند ناشی از فشار خون پورتال باشد که به افزایش فشار خون در ورید پورتال اشاره دارد.

بیماری های کبدی مانند سیروز یا زخم های کبدی می توانند باعث انسداد جریان خون از طریق کبد شوند، برگشت خون در ورید باب و افزایش فشار یا فشار خون پورتال می شوند. در نتیجه، طحال با خون آغشته شده و طحال بیش از اندازه بزرگ می شود.

چند بیماری کمتر شایع نیز می توانند منجر به اسپلنومگالی شوند.

به عنوان مثال، کم خونی های همولیتیک زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز معیوب به سرعت در طحال از بین می روند و باعث می شود طحال سخت تر از حد معمول کار کند و بزرگ شود.

بیماری سلول داسی که در آن گلبول های قرمز خون به دلیل معیوب بودن هموگلوبین، شکل هلال یا داسی شکل می گیرند نیز ممکن است باعث اسپلنومگالی شوند. در شکل داسی شکل، گلبول‌های قرمز خون  به هم چسبیده و مویرگ‌های طحال را مسدود می کنند و از جریان خون از طحال جلوگیری کرده و باعث بزرگ شدن آن می شوند.

علاوه بر این، بیماری‌های التهابی مزمن مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک و آرتریت روماتوئید نیز می‌توانند باعث اسپلنومگالی شوند. در حالی که مکانیسم آن مشخص نیست، افزایش تقاضا برای گلبول‌های سفید می‌تواند باعث شود طحال بیش از حد کار کند، که به نوبه خود ممکن است باعث بزرگ شدن شود.

دیگر شرایط نادری که منجر باعش بزرگ شدن طحال می‌شوند، عبارتند از بیماری‌های متابولیک مانند بیماری گوچر و بیماری نیمن پیک. در بیماری گوچر، سطوح پایین یک آنزیم خاص باعث تجمع مواد چرب در اندام ها و بافت های مختلف از جمله مغز استخوان، کبد و طحال می شود. این تجمع می تواند باعث بزرگ شدن طحال شود. به طور مشابه، افراد مبتلا به بیماری نیمن پیک به دلیل کمبود آنزیم دیگری نمی توانند چربی به نام اسفنگومیلین را تجزیه کنند و در نتیجه چربی در سلول هایی تجمع می یابد که می توانند در اندام های مختلف از جمله طحال انباشته شوند.

علائم اسپلنومگالی

نشانه های بیماری اسپلنومگالی یا طحال بزرگ شده نادر است و اکثر افراد از ابتلا به آن اطلاعی ندارد و در زمان معاینه به بیماری پی می برند. اما در هر حال برخی از مهمترین علائم ابتلا به این بیماری عبارتند از:

• ناتوانی در خوردن غذای زیاد در یک وعده
• احساس ناراحتی گوارشی پس از خوردن غذا
• احساس ناراحتی یا درد در ناحیه شکم که تا شانه سمت چپ گسترش پیدا کند.
• احساس درد در اطراف طحال یعنی در سمت چپ بدن و بالای شکم
• کاهش سطح انرژی بدن و احساس خستگی شدید
• احساس درد هنگام تنفس عمیق
• کم خونی
• زرد شدن پوست بدن بویژه صورت
• ابتلا به عفونت‌های مکرر به ویژه در مجاری ادراری، اندام های تنفسی، گوش و یا عفونت‌های سینوسی

آیا بزرگ شدن طحال یک بیماری جدی است؟

اسپلنومگالی یک بیماری جدی است و توصیه می شود در صورت مشکوک شدن به بزرگ شدن طحال، فورا به پزشک مراجعه کنید. طحال بزرگ شده می تواند به راحتی در اثر ضربه پاره شود و در برخی موارد می تواند خود به خود پاره شود. پارگی طحال می تواند منجر به از دست دادن خون شود که زندگی فرد را تهدید کنند. در این موارد ممکن است برداشتن طحال لازم باشد.

علاوه بر این، بزرگ شدن طحال می تواند باعث از بین رفتن سلول های خونی در گردش خون مانند گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها شود. تعداد کم گلبول های سفید خون می تواند منجر به افزایش حساسیت به عفونت شود. به طور مشابه، کاهش تعداد گلبول های قرمز ممکن است منجر به کم خونی شود و کاهش تعداد پلاکت ها ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد.

اسپلنومگالی عظیم چیست؟

طحال بسیار بزرگ به بزرگ شدن قابل توجه طحال گفته می شود. در این شرایط معمولاً طحال بزرگتر از ۲۰ سانتی متر می شود و وزن آن بیش از ۱ کیلوگرم می شود. در چنین مواردی، طحال ممکن است از خط وسط بدن عبور کرده و به سمت ربع تحتانی راست شکم گسترش یابد.

بیماری‌هایی که می‌توانند باعث طحال بسیار بزرگ شوند، عبارتند از:

• سرطان‌های مختلف، مانند لوسمی مزمن میلوژن، میلوفیبروز و لنفوم ناحیه حاشیه‌ای طحال
• برخی عفونت‌ها، مانند مالاریا.

چگونه فرد متوجه بزرگ شدن طحال خود شود؟

افراد مبتلا به اسپلنومگالی معمولاً ناراحتی مبهم شکمی را تجربه می کنند که ممکن است با درد موضعی در نزدیکی طحال نیز همراه باشد. نفخ شکم و کاهش اشتها از دیگر علامت هایی است که ممکن است در اثر بیماری طحال بزرگ شده رخ دهد. برخی از افراد ممکن است علائم سیتوپنی (کاهش گردش خون سلول های خون) مانند خستگی ناشی از کم خونی، حساسیت به عفونت ها یا خونریزی های دوره ای را تجربه کنند.

علاوه بر این، افراد مبتلا نیز معمولاً علائم و نشانه‌های بیماری زمینه‌ای را دارند که باعث بزرگ شدن طحال می‌شود. به عنوان مثال، در افراد مبتلا به اسپلنومگالی ناشی از عفونت ممکن است فرد تب یا لرز داشته باشد، در حالی که افراد مبتلا به طحال ناشی از سرطان، ممکن است تعریق شبانه و کاهش وزن را تجربه کنند. به طور مشابه، افرادی که از بیماری کبدی رنج می برند ممکن است با طیف گسترده ای از علائم و نشانه ها همراه با این بیماری ظاهر شوند.

چگونه می توان اسپلنومگالی را تشخیص داد؟

اسپلنومگالی معمولاً از طریق لمس در طول معاینه فیزیکی قابل تشخیص است. در موارد نادر طحال با اندازه طبیعی و سالم نیز می تواند در طول معاینه فیزیکی احساس شود. در طحال بزرگ، طحال ممکن است در سراسر خط وسط شکم لمس شود و همچنین تا ربع تحتانی راست شکم و در لگن گسترش یابد.

علاوه بر این، آزمایش خون می‌تواند برای بررسی تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها و همچنین شکل گلبول های قرمز انجام شود. سی تی اسکن ممکن است برای تعیین اندازه طحال بزرگ شده استفاده شود. سونوگرافی همچنین می تواند در تشخیص اسپلنومگالی مفید باشد. در نهایت از MRI  برای بررسی جریان خون در طحال استفاده می شود.

بسته به تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی فرد، ممکن است برای تشخیص شرایط زمینه‌ای، آزمایش‌های اضافی مورد نیاز باشد.

چگونه اسپلنومگالی درمان می شود؟

درمان طحال در درجه اول بر درمان علت زمینه ای متمرکز است. با این حال، به طور کلی، به همه افراد مبتلا به اسپلنومگالی توصیه می شود برای جلوگیری از وقوع پارگی طحال، از ورزش های تماسی و سایر فعالیت های احتمالی که باعث آسیب های شکمی می شوند، اجتناب کنند.

در موارد خاص، مانند طحال بزرگ ناشی از سرطان، ممکن است برداشتن طحال مورد نیاز باشد.

در مواردی که نیاز به اسپلنکتومی دارد، واکسیناسیون علیه باکتری های خاص به شدت توصیه می شود. اگرچه فرد می تواند بدون طحال زنده بماند، اما خطر عفونت در آن افزایش می یابد. افراد بدون طحال در معرض افزایش خطر ابتلا به عفونت های باکتری های محصور شده هستند، بنابراین واکسیناسیون علیه برخی باکتری ها مانند باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا پس از برداشتن طحال توصیه می شود.

درمان اسپلنومگالی

درمان اسپلنومگالی تا حد زیادی به علت زمینه ای بستگی دارد.

اسپلنومگالی ناشی از عفونت ها، مانند مونونوکلئوز عفونی، به طور کلی می تواند با درمان کافی برای عفونت برطرف شود.

در موارد ناشی از سرطان یا بیماری های کبدی مانند سیروز، درمان طحال ممکن است سخت تر باشد و نتایج، بسته به مرحله بیماری زمینه ای متفاوت باشد.

سخن آخر اینکه….

اسپلنومگالی به بزرگ شدن طحال اشاره دارد. طحال بزرگ شده از نظر طول، بیش از ۱۲ سانتی متر و از نظر وزن بیش از ۴۰۰ گرم وزن دارد. منظور از طحال بسیار بزرگ یعنی اندازه طحال بزرگتر از ۲۰ سانتی متر و وزن آن بیش از ۱ کیلوگرم شود.

شایع‌ترین علل اسپلنومگالی عفونت‌ها، برخی سرطان‌ها و فشار خون پورتال است که بیشتر از بیماری‌های کبدی مانند سیروز باعث بروز این بیماری می‌شوند. اسپلنومگالی یک بیماری جدی با عواقب تهدید کننده زندگی، مانند از دست دادن قابل توجه خون به دلیل پارگی طحال است.

افراد مبتلا به اسپلنومگالی معمولاً علاوه بر علائم و نشانه های بیماری زمینه ای، ناراحتی مبهم شکمی را نیز تجربه می کنند. معاینه فیزیکی رایج ترین راه برای تشخیص بزرگ شدن طحال است، اگرچه ممکن است به آزمایشات آزمایشگاهی و تصویربرداری اضافی نیز مورد نیاز باشد.

درمان اسپلنومگالی تا حد زیادی به علت زمینه ای بستگی دارد. در موارد شدید که نیاز به برداشتن طحال دارند، به افراد توصیه می‌شود که علیه باکتری‌های خاصی مانند هموفیلوس آنفلوآنزا واکسینه شوند تا از عفونت‌های خطرناک تهدید کننده زندگی جلوگیری کنند.

 شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره با ما در ارتباط باشید .

با ما در ارتباط باشید