سرطان کبد زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سالم درون کبد، به طور غیرطبیعی رشد کنند. اگرچه عوامل متعددی آسیب پذیری فرد را در برابر سرطان کبد افزایش می دهد، اما مصرف الکل، هپاتیت B و هپاتیت C به عنوان علل اصلی این بیماری شناخته می شوند.
طبق آمارهای بین المللی، سرطان کبد یکی از شایع ترین انواع تومورهای بدخیم کشنده است. خوشبختانه امروزه درمان های متعددی برای درمان سرطان کبد وجود دارد، اما مشابه همه سرطان ها، درمان این بیماری به تشخیص به موقع، نوع تومور، میزان گسترش سرطان، وضعیت کبد و سلامت عمومی فرد بستگی دارد.در این مقاله ضمن معرفی ۱۰ علامت سرطان کبد به معرفی انواع سرطان کبد و روش های درمان و پیشگیری آن می پردازیم.
به طورکلی سرطان کبد به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند. سرطان های اولیه کبد از کبد منشا می گیرند. نوع اولیه بستگی به نوع سلول کبدی دارد که از آن منشا گرفته است. در میان سرطان های اولیه کبد، کارسینوم سلول های کبدی شایع ترین سرطان است و حدود ۹۰ درصد از کل سرطان های کبد در سطح جهان را تشکیل می دهد. داده های اپیدمیولوژیک نشان می دهد که کارسینوم سلول های کبدی، پنجمین سرطان شایع در جهان است. سیروز کبدی بیشترین خطر ابتلا به سرطان اولیه کبد را دارد. حدود ۸۰ درصد از کارسینوم کبدی در موارد سیروز کبدی یافت شده است. سرطان ثانویه کبد از دیگر اندام ها شروع می شود و به کبد منتقل می شود. سرطان سایر اندام ها مانند سرطان کولورکتال، سرطان پانکراس، سرطان پروستات و سرطان ریه ممکن است باعث سرطانی شدن سلول های کبد شوند که سرطان ثانویه کبد نامیده می شوند.
انواع سرطان کبد
اطلاع از علامت های هر بیماری به فرد کمک می کند تا به پزشک متخصص مراجعه کند و به موقع به سراغ درمان مناسب برود. در ادامه ۱۰ علامت شایع سرطان کبد را بررسی می کنیم. ۱) تورم شکم تورم شکم یا آسیت یکی از علائم بارز سرطان کبد است که به دلیل تجمع مایع در حفره صفاقی رخ می دهد تا سلول های بد عملکرد (سلول های سرطانی) کبد را بی اثر کنند. تورم شکم اغلب از بیرون قابل مشاهده است. معاینه فیزیکی ناحیه شکم می تواند تشخیص دهد که آیا علت اتساع، آسیت است یا خیر. سونوگرافی شکم نیز می تواند تشخیص را بهتر تایید کند. ۲) طحال بزرگ شده در مراحل پیشرفته‌تر سرطان کبد، کبد یا طحال ممکن است بزرگ شوند که باعث انبساط در ناحیه بیرونی مربوطه می‌شود. در این شرایط بزرگ شدن کبد به صورت توده ای در زیر دنده ها در سمت راست بدن مشهود است و طحال بزرگ شده به صورت توده ای در زیر دنده ها در سمت چپ احساس می شود. ۳) زردی افراد مبتلا به سرطان کبد ممکن است دچار یرقان (رنگ زرد مایل به زرد در پوست و سفیدی چشم) شوند. این تغییر رنگ زمانی رخ می دهد که مقدار زیادی ماده زرد- نارنجی به نام بیلی روبین در خون وجود داشته باشد. بیلی روبین در گلبول های قرمز وجود دارد و پس از مرگ آنها، کبد باید آن را از جریان خون خارج کرده و وارد مواد زائد در انتظار خروج از بدن شود. هنگامی که کبد تومور بدخیم دارد، ممکن است به تدریج ظرفیت فیلتر کردن بیلی روبین را از دست بدهد و باعث زردی شود. ۴) درد شکم تعداد زیادی از افراد مبتلا به سرطان کبد احساس درد در ناحیه بالای شکم را گزارش می‌کنند که از ناراحتی خفیف تا متوسط متغیر است. این درد ممکن است به آسیت یا تجمع مایعی نسبت داده شود که در هنگام انبساط شدید شکم، پوشش معده را تحت فشار قرار می دهد. هنگامی که کبد یا طحال بزرگ می شود، معده فشرده می شود و باعث درد می شود. در بسیاری از موارد، درد بعد از وعده های غذایی ایجاد یا تشدید می شود. ۵) از دست دادن اشتها سرطان کبد باعث از دست دادن اشتها در بیشتر افراد می شود. اغلب، اندازه وعده ها و دفعات وعده های غذایی بدون علت ظاهری کاهش می یابد. علاوه بر این، افراد احساس پری در معده حتی پس از کوچکترین وعده های غذایی را گزارش می دهند. کمبود اشتها نه تنها یک علامت است، بلکه می تواند علائم دیگر را نیز تشدید کند، زیرا منجر به مصرف ناکافی انرژی و کمبود مواد مغذی می شود.
۱۰ علامت سرطان کبد
پیشنهاد مطالعه : علائم بیماری ویلسون
۶) مدفوع غیر طبیعی وقتی مشکلی در تخلیه در سیستم صفراوی وجود دارد، کیفیت مدفوع تغییر می کند. تومورها در کبد باعث اختلال در عملکرد کبد می شوند. نمک های صفراوی معمولاً توسط کبد وارد مدفوع می شوند و به حرکات روده رنگ طبیعی خود را می دهند. کمبود این نمک ها مدفوع را رنگ پریده، سفید یا گچی می کند. در حالی که این ممکن است گاهی در افراد سالم نیز رخ دهد، عود مکرر مدفوع غیر طبیعی ممکن است نشانه سرطان کبد باشد. ۷) خارش پوست دلایل مختلفی وجود دارد که سرطان کبد ممکن است باعث خارش شود. خارش می تواند ناشی از درمان سرطان (یعنی شیمی درمانی) یا خود سرطان باشد. همچنین ممکن است زمانی که بدن به دلیل سرطان کبد توانایی پاکسازی برخی از سموم را کاهش داده است، خارش ایجاد شود. علاوه بر این، متخصصان پزشکی خارش را با افزایش میزان بیلی روبین ایجاد کننده زردی در سیستم مرتبط می دانند. ۸) حالت تهوع وجود تومورها در کبد ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ مکرر به خصوص بعد از غذا شود. با توجه به نقش حیاتی کبد در فرآیند گوارش، زمانی که اندام قادر به انجام صحیح عملکرد متابولیک خود نباشد، چنین اختلالات گوارشی ممکن است رخ دهد. ۹) کاهش وزن ناخواسته با کاهش اشتها و افزایش انرژی مورد نیاز بدن به تولید سلول های بدخیم و همچنین مبارزه با بیماری، بین نیاز بدن و تامین مواد مغذی آن گسست ایجاد می شود. این منجر به کاهش وزن سریع و ناخواسته در یک بازه زمانی چند ماهه می شود. از دست دادن عضلانی که افراد مبتلا به سرطان تجربه می کنند نیز منجر به کاهش وزن می شود. هر گونه کاهش وزن سریع و بدون دلیل باید از نظر پزشکی مورد بررسی قرار گیرد. ۱۰) خستگی عمومی افراد مبتلا به سرطان کبد اغلب احساس خستگی و ضعف می کنند. این ناراحتی به دلیل مصرف بالای انرژی است که به دلیل نیاز سلول‌های سرطانی و پاسخ ایمنی در تلاش برای مبارزه با آنها است. وقتی غذا به اندازه کافی نیازهای انرژی را برآورده نمی کند، نتیجه آن خستگی است. همچنین خستگی ممکن است به دلیل کم خونی باشد که در افراد مبتلا به سرطان ایجاد می شود. درمان‌های سرطان می‌توانند باعث خستگی شوند زیرا سلول‌های سرطانی بر مغز استخوان تأثیر می‌گذارند و باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون (کم خونی) می‌شوند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند؟
پیشنهاد مطالعه : آیا بیماری هماکروماتوز درمان دارد؟
همانطور که بیان شد، مهمترین عوامل تاثیرگذار که خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهند، ویروس هپاتیت، چاقی، مصرف الکل و کبد چرب است. پس با درمان این بیماری ها می توان به سلامت کبد کمک زیادی کرد. شایع ترین عامل خطر سرطان کبد، عفونت مزمن هپاتیت از جمله هپاتیت B و C است. افراد آلوده به ویروس هپاتیت B و C بیشتر در معرض خطر ابتلا به سیروز کبدی و سرطان کبد هستند. هپاتیت ممکن است از طریق مایعات بدن مانند سوزن های آلوده، انتقال خون و تماس جنسی یا در حین زایمان از فردی به فرد دیگر منتقل شود. خوشبختانه هپاتیت B و C از بیماری های قابل پیشگیری هستند و یک واکسن موثر برای هپاتیت B وجود دارد. البته در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد. با این حال، گزینه های درمانی بسیار موثری برای این بیماری در دسترسند. از طرفی هپاتیت C علائم قابل توجه کمتری دارد و افرادی که در معرض خطر هپاتیت C هستند حتما باید غربالگری شوند. افراد پرخطر مانند کارکنان مراقبت های بهداشتی که به سوزن های حاوی خون بیماران هپاتیت دست می زنند، بیمارانی که همودیالیز طولانی مدت دریافت می کنند، افرادی که دارو تزریق می کنند و کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی طولانی مدت مصرف می کنند. غربالگری نه تنها به پیشگیری از سرطان کبد کمک می کند، بلکه می تواند از عوارض دیگری مانند التهاب مزمن کبد نیز جلوگیری کند. واکسیناسیون علیه هپاتیت یکی از ساده ترین اقدامات برای جلوگیری از التهاب کبد و سرطان زایی ناشی از ویروس هپاتیت است. بیماری کبد چرب غیر الکلی یکی از بیماری هایی است که خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. بیماری کبد چرب غیر الکلی، تجمع چربی در سلول های کبد است که توسط الکل ایجاد نمی شود. اگر ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد چربی باشد به آن کبد چرب یا استئاتوز می گویند. افرادی که دارای تری گلیسیرید بالا، چاقی یا دیابت هستند، با احتمال بیشتری به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا می شوند. این وضعیت ممکن است باعث زخم یا سیروز کبدی شود. بیماری کبد چرب غیر الکلی، بدون علامت باقی می ماند و ممکن است به طور اتفاقی در زمان انجام سونوگرافی پیدا شود. در صورت بروز علائم، این علامت ها ممکن است شامل خستگی، کاهش وزن، درد شکم، یرقان، ادم در پاها و شکم متورم یا آسیت باشد. ممکن است آنزیم های کبدی نیز افزایش یابند. حفظ وزن سالم و انتخاب یک غذای سالم غنی از فیبر، میوه ها، سبزیجات، غلات کامل می تواند نقش بسزایی در متعادل کردن متابولیسم چربی داشته باشد. همچنین کاهش وزن اضافی، فعال ماندن و ورزش متوسط روزانه برای پیشگیری از بیماری کبد چرب ضروری است. سوء مصرف مزمن الکل باعث افزایش بیش از حد رادیکال های آزاد و استالدئید می شود که در نهایت منجر به عملکرد ناهنجار سلولی می شود. متابولیسم اتانول همچنین با مسیرهایی مرتبط است که با فعال شدن مواد سرطان زا، تغییر در چرخه سلولی، کمبودهای تغذیه ای و تغییر پاسخ های ایمنی مرتبط است. از این رو، درک این نکته مهم است که مصرف الکل، پیش ساز سیروز کبدی و متعاقب آن افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد است. الکل همچنین مسئول کبد چرب الکلی است. کبد چرب الکلی یا هپاتیت الکلی با رسوب چربی در سلول های کبدی، التهاب و زخم شدن سلول ها مشخص می شود. علائم آن ممکن است شامل از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، تب، یرقان و درد شکم باشد. یک راه موثر برای جلوگیری از بیماری های کبدی مرتبط با الکل، قطع مصرف الکل است. فردی که مبتلا به سیروز ناشی از الکل است و الکل را ترک نمی کند، کمتر از ۵۰ درصد شانس دارد که حداقل تا ۵ سال آینده زندگی کند. البته خوشبختانه در کشور ما، مصرف الکل شایع نیست و این مورد، یکی از موارد مرتبط با زندگی سالم در بین مردم ایران است. کبد یک اندام با چندوظیفه شگفت انگیز است که فعالیت آن در بدن انسان بسیار مهم و حیاتی است و هیچ اغراقی وجود ندارد که بگوییم داشتن کبد سالم برای سلامت کلی و طول عمر هر فردی ضروری است. عملکرد درست کبد باعث داشتن متابولیسم سالم، گردش خون، تنظیم هورمون، هضم قوی و … می شود.
روش های کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد
با مراقبت از سلامت کبد، عملکرد کلی کبد را می توان بهبود بخشید. مصرف یک رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان ها، مواد ضد التهابی می تواند تا حد زیادی به عملکرد کبد کمک کند. مصرف آب کافی، حفظ وزن بدن سالم، خوردن چربی های سالم و ورزش منظم می تواند به عملکرد کبد کمک کند. پرهیز از عاداتی مانند الکل و استعمال دخانیات می تواند استرس و آسیب هایی که می تواند به کبد وارد شود را تا حد زیادی کاهش دهد. وقتی از سلامت خود آگاه باشیم و انتخاب های سالمی داشته باشیم از خطر ابتلا به سرطان کبد و حتی دیگر بیماری ها پیشگیری می کنیم. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مساوره با ما در ارتباط باشید .
2 نظرها