به بیانی دیگر نفخ ناشی از تجمع گاز در دستگاه گوارش می باشد که یک فرآیند بیولوژیکی است و باعث ناراحتی شکمی می شود.نفخ معده یا شکم یا به عبارتی عبور گاز از روده که از طریق مقعد صورت می گیرد این عبور گاز نرمال است و هر انسان در طول روز این کار را بصور آگاهانه یا غیرآگاهانه انجام می دهد. در برخی موارد باد شکم بیش از انتظار از بدن خارج می شود.
نفخ شکم در نتیجه ی گاز تولیدی در سیستم گوارش ایجاد می شود، گاز در نتیجه ی هضم غذای خورده شده، تولید می شود. سیستم گوارش هنگام هضم غذا گاز تولید می کند. معمولا افراد گاز تولید شده را یا از طریق دهان (آروغ زدن) یا از طریق مقعد (خروج گاز روده) خارج می کنند. این اتفاقات ممکن است تا بیست بار در روز رخ دهد، که طبیعی هستند اما ممکن است دردناک و آزار دهنده باشند. همچنین گاز از دو طریق ایجاد می شود: بلع هوا، هضم غذا به کمک باکتری های روده ی بزرگ، این باکتری ها هیدروژن، دی اکسید کربن و متان می سازند. البته سیستم گوارش همه ی افراد از غذاهای مشابه به یک میزان گاز تولید نمی کنند.
در برخی موارد نفخ معده از علائمی به وجود می آید که می توان آن را کنترل نمود یکی از دلایلی که باعث نفخ معده و روده می شود حاصل هوای بلعیده شده و دیگری کار باکتری های روده روی غذای هضم نشده است.
علائم نفخ معده
یکی از دلایل نفخ شکم یا معده بلعیده شدن هوا می باشد گر چه قسمتی از این هواهای بلعیده شده از طریق آروغ زدن و یا دهن خارج می شود و بقی هوا وارد روده شده این هوا می تواند از طریق صحبت کردن با افراد، حین عصبانیت و فریاد زدن یا در هنگام ناراحتی وارد بدن فرد می شود. در ادامه به علائم دیگر نفخ اشاره می کنیم.
تند خورد غذا و سریع آشامیدن مایعات
استفاده از مواد مخدر
استفاده از الکل
جویدن آدامس
مصرف نوشیدنی های گازدار
علت به وجود آمدن نفخ معده
بلعیده شدن هوا
انجام فعالیت هایی که باعث می شود در حین انجام آن هوا به معده راه پیدا کند که شامل: آدامس جویدن، نوشیده شدن سریع مایعات، استفاده از مواد مخدر، مصرف نوشیدنی هایی که دارای گاز می باشند، تنفس سریع و…
اگر گاز های بلعیده شده در دهان خارج نشوند وارد روده کوچک شده و به سمت روده بزرگ حرکت می کند و سپس از مقعد خارج می شود.
سندروم سوء جذب
این بیماری ناشی از کاهش تولید آنزیم به وسیله مشکلات کیسه صفرا یا لوزه المعده می باشد.
علت به وجود آمدن سندروم سوء جذب
مواد مغذی به وجود آمده از طریق دیواره روده کوچک وارد جریان خون شده و ما بقی مواد مغذی به طرف روده بزرگ جذب شده در این حین خون مواد مغذی را مانند پروتئین و کلسیم را به عضلات و دیگر اندام های بدن می رساند و این مواد اضافی از طریق مدفوع بدن خارج شده.
علائمی که باعث به وجود آمدن سندروم سوء جذب شده شامل:
شل شدن مدفوع و بوی بد آن
اسهال
حجیم بودن مدفوع و رنگ روشن آن
کاهش وزن
اگزما پوستی
دیگر عوامل این بیماری شامل: مصرف آنتی بیوتیک ها در دراز مدت، مصرف ملین، جراحی روده و مهاجرت به مناطقی که در آن انگل های روده ای وجود دارد.
نحوه تشخیص سندروم سوء جذب
هنگامی که شما به پزشک مراجعه می کنید و پزشک معالج مشکوک به بروز سندروم سوء جذب باشد برای بررسی دقیق تر این مشکل چندین آزمایش را فرد بیمار باید انجام دهد این آزمایشات شامل:
آزمایش مدفوع: نشان دادن زیادی چربی در مدفوع نشان دهنده بیماری سندروم سوء جذب می باشد.
آندوسکوپی: پزشک معالج با استفاده از یک لوله باریک و انعطاف پذیر که در سر آن یک دوربین قرار دارد وارد روده کرده و روده فرد بیمار مورد بررسی قرار می گیرد.
نمونه برداری از روده کوچک: در این روش یک بافت کوچکی از روده برداشته می شود و در آزمایشگاه از نظر عفونت یا دگر مشکلات بررسی می شود.
تست هیدروژن: جهت اندازه گیری مقدار مواد مغذی که بدن جذب می کند بیمار با نوشیدن یک محلول حاوی لاکتوز یا قند شیرمقدار هیدروژن موجود در تنفس او اندازه گیری می شود.
نحوه درمان بیماری سندروم سوء جذب
در ابتدا باید علت این بیماری را تشخیص داد، گاه ممکن است به خاطر یک رژیم غذایی خاص باعث جذب راحت تر غذا در بیمار شود. و در برخی موارد برای کمبود این مواد مغذی که در بدن فرد جذب نمی شوند مکمل های غذایی تجویز می شود.
گاهی اوقات وجود این بیماری ناشی از فعالیت بیش از حد لوله گوارش می باشد که با تجویز دارو های خاص باعث آرام تر شدن دستگاه گوارش شده حال اگر این بیماری بر اثر عفونت باشد مصرف آنتی بیوتیک به فرد تجویز خواهد شد.
کمبود لاکتاز در بدن: کمبود لاکتوز در بدن باعث به وجود آمدن نفخ معده می شود در این صورت منجر به کاهش توانایی هضم لاکتوز می شود. اغلب این نفخ شکم با گرفتگی عضلانی و اسهال همراه است و به صورت گاز نمایان می شود با بالا رفتن سن سطح آنزیم ها کاهش پیدا می کند و به مرور زمان افراد با خوردن غذاهای حاوی لاکتوز میزان مصرف گاز روده بیشتر را تجربه خواهند کرد.
یبوست: اگر عبور غذا از روده بزرگ بنا به هر دلایلی به کندی انجام شود در این حین باکتری ها فرصت زیادی برای تبخیر ماده باقی مانده را دارند اگر فرد یبوست داشته باشد یا به خاطر هر دلیل دیگری برای مدفوع مشکل داشته باشد، باعث ایجاد نفخ معده می شود.
علت تغییر در مدفوع می توانید ناشی از موارد زیر باشد:
غذاها: برخی از غذاها که باعث به وجود آمدن گاز در معده می شوند شامل:
- داشتن انگل در روده
- استفاده از رژیم غذایی کم فیبر
- بیماری هایی که باعث التهاب روده می شوند
- مسدود شدن راه روده
- غده تیروئید عملکرد نامناسبی دارد
- استفاده از مواد مخدر
غذاهایی که دارای فراکتوز باشند:
فراکتوز نوعی شکر ساده است که با خوردن برخی از میوه ها از جمله آلو، گلابی، انجیرو انگور به صورت طبیعی وجود دارد همچنین فراکنوز می تواند در کنگر، مارچوبه، پیاز و گندم به مقدار کمی وجود دارد، گاهی اوقات در آب میوه ها، کلوچه ها و دیگر نوشیدنی های غیر الکلی فراکتوز وجود دارد.
سبزیجاتی که داری رافینوز هستند:
رافینوز هم در واقع نوعی شکر است که در برخی از سبزیجات برگ پهن وجود دارد که این سبزیجات شامل: کلم بروکلی، کلم، گل کلم و لوبیا وجود دارد. در لوبیا شکری به اسم استاکیوز موجود می باشد که به سختی قابل هضم است.
لبنیاتی که حاوی لاکتوز باشند:
فردی که نمی تواند لاکتوز را تحمل کند به سختی می تواند بستنی، شیر، پنیر و دیگر محصولات را هضم کند. در واقع سطح لاکتاز این افراد بسیار پایین می باشد لاکتاز نوعی آنزیم است که برای هضم لاکتوز یا همان شکر به آن نیاز است.
سوربیتول:
برای شیرین کردن آدامس و شکلات های بدون شکراز موادی به نام سوربیل استفاده می شود و در داروها هم به عنوان یک ماده خنثی کننده استفاده می شود.
دیگر مشکلات:
وجود برخی بیماری ها باعث می شود غذا در دستگاه گوارش به خوبی هضم نشود در این صورت منجر به افزایش کارکرد باکتری های روده و منجر به نفخ معده می شود.
برخی از غذاهایی که باعث ایجاد نفخ می شوند عبارتند از:
مصرف تخم مرغ
استفاده از گوشت، ماهی
مصرف برخی از میوه های شیرین
مصرف برخی از سبزیجات، گوجه فرنگی، کدوسبز و بامیه
مصرف کربوهیدرات ها مانند نان، برنج و…
برای رفع نفخ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نفخ معده تنها با استفاده از غذاها به وجود نمی آید بلکه با شرایطی همچون مشکلات اجتماعی، استرس و اضطراب و تغییر در عادت غذایی می تواند این بیماری در فرد رخ دهد مهم ترین نکته این است که باید رژیم غذایی سالمی داشته باشید زیرا ایجاد نفخ در خلق وخوی زندگی هم می تواند تاثیر گذار باشد.
درمان خانگی نفخ شکم
نفخ در واقع مشکل جدی برای سلامتی انسان نیست و با تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب می توان آن را برطرف نمود.
درمان خانگی شامل:
استفاده از سبزی های معطر به جای کلم، کاهو و…
انجام فعالیت های روزانه از جمله ورزش
ترک سیگار و مواد مخدر
مصرف مایعات
نفخ در کودکان
مصرف نوشیدنی های کربن دار و مصرف لوبیا باعث ایجاد نفخ در کودکان خواهد شد اگر متوجه شدید که کودک شما نفخ دارد مصرف شیر را کم کنید به جای شیر می توانید از ماست برای کودک خود استفاده کنید زیرا هضم آن آسان است.
نفخ در بارداری
خارج سازی باد شکم در دوران بارداری زیاد است و این موضوع باعث نگرانی مادر می شود که اولین بار در حدود ۱۱ هفته بارداری نمایان می شود و تا انتهای بارداری باقی می ماند.
علت نفخ در دوران بارداری
- تورم رحم
- پروژسترون
- گاز
- یبوست
- افزایش وزن
روش های جلوگیری از نفخ در دوران بارداری
استفاده از غذاهای کم حجم: جهت کاهش نفخ میزان حجم غذا را در کاهش دهید مواد غذایی که دارای نشاسته هستند خاصیت نفخ زایی بیشتری هستند.
مصرف مایعات: مصرف آب به هیدراته شدن بدن کمک خواهد کرد با شروع مصرف آب در طول روز نتایج خوبی را به همراه دارد استفاده از آب میوه های تازه در رژیم غذایی کمک می کند و از نفخ و یبوست جلوگیری کرده.
غذا خوردن به صورت آرام: تند غذا خوردن و یا به اصطلاح قورت دادن آن باعث می شود هوای بیشتر وارد معده شود و باعث ایجاد گاز در دستگاه گوارش شده پس سعی کنید همیشه غذا را به آرامی و خوب بجوید.
مصرف غذاهای فیبر دار: استفاده از هویج، جو دو سر، نان گندم، غلات مصرف سیب و گلابی بهترین منابعی که دارای فیبر هستند. اگر می خواهید فیبر را وارد برنامه غذایی خود کنید باید مصرف آن را به آرامی شروع کنید.
کاهش در مصرف مواد غذایی سرخ شده و گازدار: در مواد غذایی سرخ شده گاز آزاد وجود ندارد ولی سرعت فرآیند هضم را کاهش داده و منجر به نفخ می شود.حفظ آرامش: حفظ آرامش در منزل و یا محیط کاری و به دور ماندن از استرس می تواند در نفخ معده شما کمک کننده باشد.
ورزش و پیاده روی روزانه : انجام فعالیت های ورزشی در طول روز می توانید گاز بدن را کاهش دهید اگر شما در طول شبانه روز فعالیتی ندارید گاز در بدن حرکت نمی کند و باعث ایجاد نفخ در معده می شود.اجتناب از مواد قندی: گاهی در دوران بارداری تمایل به مصرف مواد غذایی شیرین بیشتر خواهد شد استفاده از آبمیوه های شیرین شده و نوشابه های گازدار دارای سطح بالایی فروکتوز بوده که باعث ایجاد نفخ معده می گردد.
استفاده از مواد غذایی تلخ: استفاده از مقادیر کم مصرف مواد غذایی تلخ به شما در روند هضم غذا کمک خواهد کرد برخی از این مواد غذایی که می تواند کمک کننده باشد شامل: مصرف آبلیمو و زنجبیل در سالاد و آب گرم با مصرف روزانه نیم ساعت قبل از غذا می تواند به نفخ معده کمک کند.
استفاده از دانه شنبلیله:
برای خلاصی از نفخ معده و درمان آن می توانید از دانه شنبلیله استفاده کنید تعدادی دانه شنبلیله را خیس کنید و صبح روز بعد دانه ها را دور بریزید با مصرف این آب از نخ معده خلاص شوید.
مصرف ملین: ملین عبارت است از داروهای ملین کننده مدفوع که با نام سدیم دوکوزات فعال هستند.
ترک سیگار و مواد مخدر: استفاده از مواد مخدر و سیگار کشیدن منجر به عوارضی همچون اسیدیته شده شما باید مصرف دخانیات را قبل از برنامه ریزی بارداری ترک کنید.
تمرین یوگا: یوگا با استفاده از تکنیک ها در تنفس بر روی اعصاب هم اثر گذار بوده و در صورت بروز مشکلات تنفسی می توان از حرکات ورزشی در هوای آزاد استفاده نمود.
کلام آخر
یکی از اختلالات شایع گوارشی نفخ می باشد که در بسیاری از موارد با تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی مناسب می توان آن را کنترل نمود و با مراجعه به پزشک معالج می توان علت نفخ شکم را تشخیص داد و در روند درمان به شما کمک خواهد کرد.
2 نظرها