هر آنچه در رابطه با آندوسکوپی باید بدانیم
آندوسکوپی روشی علمی و پیشرفته است که برای تشخیص و گاهی درمان بعضی از بیماری‌ها به کار می‌رود. با این که اکثرا آن را روشی برای تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارشی می‌شناسند اما برای معاینه و درمان دیگر قسمت‌های بدن نیز انجام میشود. همه‌ی ما ممکن است در بخش‌هایی از دستگاه گوارش خود مشکلاتی را تجربه کنیم که بعضی از آن‌ها زودگذر هستند و به سرعت رفع می‌شوند. اما برخی مشکلات وخیم هستند و نیاز به بررسی دقیق و درمان تخصصی دارند که در این صورت باید با مشاهده‌ی علائم اولیه به پزشک مراجعه کرد. بعضی از بیماری‌ها مثل زخم معده، رفلاکس، سرطان مری و یا معده اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند به راحتی درمان می‌شوند. یک مسئله‌ی مهم در این روش تشخیصی انتخاب پزشک متخصص و با تجربه است. بیشتر افراد با شنیدن اسم این روش می‌ترسند و فکر می‌کنند کاری دردناک است. در حالی که مهارت پزشک و عدم اعمال فشار اضافی تاثیر بسیاری در راحتی بیمار دارد. البته شاید ورود آندوسکوپ کمی ناخوشایند باشد اما با استفاده از بی حسی موضعی این مشکل نیز رفع میشود. برای آشنایی بیشتر و دستیابی به جواب سوالاتی در مورد این روش تشخیصی در این مقاله با ما همراه باشید.
آندوسکوپی چیست؟
یک روش تشخیصی است که با نام درون بینی نیز شناخته میشود و این امکان را به پزشک می‌دهد تا دستگاه گوارش فوقانی را دقیق‌تر معاینه کند. دستگاه گوارش فوقانی بخش‌هایی از جمله مری، معده، دوازدهه و ابتدای روده‌ی کوچک را شامل میشود. این کار توسط پزشک متخصص برای تشخیص مشکلات موجود در دستگاه گوارش فوقانی انجام میشود. یک روش امن محسوب میشود و نتایج به دست آمده از آن بسیار دقیق است. مشاهده‌ی حفره‌ها و مجاری درون بدن با استفاده از این روش امکان پذیر است و در صورت وجود مشکل به راحتی تشخیص داده میشود. آندوسکوپی انواع مختلفی دارد که هر کدام برای بررسی مشکلات خاصی به کار می‌رود. این کار توسط ابزار تخصصی به نام آندوسکوپ انجام میشود. این عمل با توجه به وضعیت بیمار و علتی که باعث بیماری شده در هر فردی متفاوت است. بررسی علائمی همچون تهوع، استفراغ، درد شکم، مشکل بلع، خونریزی گوارشی، وجود پولیپ و حتی سرطان با استفاده از این روش به صورت دقیق انجام میشود.
آندوسکوپ چگونه ابزاری است؟
این وسیله‌ی تخصصی از یک لوله‌ی باریک و انعطاف پذیر که به یک سر آن دوربینی وصل است تشکیل شده و برای مشاهده‌ی اندام‌های داخلی و عروق بدن به کار می‌رود. این ابزار معمولا از طریق دهان یا یک برش جراحی وارد بدن میشود و به وسیله‌ی آن می‌توان بخش‌های مختلف بدن مثل مری، معده و دوازدهه را مورد بررسی قرار داد. آندوسکوپ‌های اولیه را از چند آینه و عدسی می‌ساختند. چون اصول کار آن استفاده از آینه و نور بازتابیده شده به آن است. اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی در حدود ۳۰ سال پیش از فیبر نوری در ساخت این وسیله استفاده کردند.
آندوسکوپ‌های جدید تصاویر روشن‌تر و واضح‌تری را به پزشکان ارائه می‌دهند. این ابزار صرفا برای مشاهده‌ی داخل معده نیست و برای دیگر اعضای بدن نیز استفاده میشود. تصاویری که با ابزار جدید از بدن گرفته میشود به یک پردازشگر ویدیو انتقال پیدا می‌کند و در اکثر عمل‌های جراحی از این ویدیو استفاده میشود. این ابزار به طور کلی در دو نوع نرم یا انعطاف پذیر و سخت دسته بندی میشود که معمولا از انواع نرم بیشتر استفاده می‌کنند. چون لوله‌های آن نسبت به انواع سخت باریک‌تر است و راحت‌تر وارد اعضای بدن میشود و در طول معاینه آسیب کمتری به اعضا وارد می‌کند. استفاده از این نوع ابزار هم برای بیمار و هم برای پزشک آسان‌تر است.
آندوسکوپی چه کاربردهایی دارد؟
این روش تشخیصی در زمینه‌ی پزشکی دستگاه گوارش کاربردهای فراوانی دارد و بسیاری از پزشکان برای یافتن دلیل برخی بیماری‌ها از آن استفاده می‌کنند. معمولا این کار بعد از معاینه توسط پزشک برای افرادی که دارای علائم زیر باشند تجویز میشود.
• دردی که در قسمت فوقانی شکم وجود دارد و نمی‌توان آن را توضیح داد. به طوری که فرد را کلافه کند.
• گاهی اوقات در اثر برگشت مواد غذایی از معده به مری یا دهان احساس سوزش و ناخوشایندی به فرد دست می‌دهد که رفلاکس نام دارد. افرادی که به وضعیت رفلاکس اسید معده دچار باشند حتما باید با این روش تحت معاینه قرار بگیرند.
• وجود تهوع و استفراغی که برای مدت طولانی ادامه دارد.
• کسانی که در بلعیدن غذا مشکل دارند و احساس می‌کنند غذا در گلویشان گیر کرده است.
• زمانی که مدفوع مانند قیر باشد و یا در استفراغ خون مشاهده شود.
• اسهالی که برای زمان زیادی ادامه دار است.
• در صورتی که از قبل آزمایشاتی برای سیستم گوارش انجام شده و نتایج به دست آمده غیر طبیعی باشد برای تشخیص دقیق‌تر باید از روش آندوسکوپی استفاده کرد.
• وجود زخم، توده، خونریزی و یا هر مشکل دیگری که به پیگیری و تشخیص دقیق نیاز داشته باشد.
• البته این روش گاهی اوقات علاوه بر تشخیص مشکلات در دستگاه گوارش فوقانی برای درمان مواردی همچون خونریزی یا قطع کردن پولیپ نیز استفاده میشود.
قبل از آندوسکوپی چه اقداماتی باید انجام داد؟
پزشک بعد از معاینه‌ی فرد مواردی را به او تذکر می‌دهد. البته مراقبت‌ها نسبت به نوع عمل برای هر عضو متفاوت است. برخی از مراقبت‌هایی که قبل از انجام این کار توصیه میشود عبارتند از :
– فرد باید درباره‌ی وضعیت بدنی خود آگاهی داشته باشد و از طریق مطالعه یا جستجو در اینترنت اطلاعات لازم را به دست بیاورد.
– داشتن آگاهی با این کار و نحوه‌ی انجام آن یکی از ضروریات است و به کاهش استرس کمک می‌کند. فرد میتواند در این مورد از پزشک خود بخواهد که برای او توضیح بدهد.
– در صورت داشتن بیماری خاص مثل فشار خون بالا، دیابت و … باید به پزشک اطلاع دهید تا اقدامات لازم را انجام دهد.
– در صورت مصرف داروی خاص و مکمل باید به پزشک اطلاع دهید. چون بعضی از داروها مثل داروی رقیق کننده‌ی خون از چند روز قبل نباید مصرف شوند. چون انعقاد خون را دچار مشکل کرده و ممکن است خونریزی حین انجام کار بیشتر شود.
– افرادی که داروی فشار خون مصرف می‌کنند نیازی به تغییر در مصرف آن ندارند و طبق روال قبلی داروهای خود را مصرف کنند. فقط افرادی که به دیابت مبتلا هستند و انسولین تزریق می‌کنند باید داروی خود را یک سوم کمتر از مقدار همیشگی مصرف کنند.
– برای جلوگیری از افت قند خون مصرف آب عسل طبیعی میتواند موثر باشد.
– فردی که برای آندوسکوپی مراجعه می‌کند ۸ الی ۱۰ ساعت قبل از آن نباید غذا مصرف کند و معده کاملا خالی باشد تا معاینه به راحتی انجام شود. در صورت پر بودن معده امکان انجام عمل ممکن نیست و احتمال دارد فرد دچار تهوع و استفراغ شود.دو الی سه ساعت قبل از آن می‌توانید آب و مایعات مصرف کنید.
– داشتن هر گونه حساسیت به انواع داروها باید به پزشک اطلاع داده شود تا هنگام بیهوشی بیمار دچار مشکل نشود.
– توصیه میشود قبل از انجام این کار فرد رانندگی نکند.
– از آن‌جایی که این کار با بیهوشی انجام میشود بهتر است یک همراه در کنار بیمار حضور داشته باشد.
آندوسکوپی چگونه انجام میشود؟
این کار فقط توسط پزشک متخصص در مطب و یا بیمارستان انجام میشود. برای شروع باید بیمار به روی پهلو یا به پشت دراز بکشد. یک مانیتور به بدن فرد وصل میشود تا تصاویر گرفته شده از قسمت داخلی بدن روی صفحه نمایش آن قابل مشاهده باشد. قبل از شروع کار میزان اکسیژن و تنفس، ضربان قلب و فشار خون توسط پزشک بررسی میشود. چون ممکن است ورود آندوسکوپ کمی دردناک باشد پزشک داروی بی حسی موضعی را به درون دهان بیمار اسپری کرده و یا داروی بیهوشی را از طریق ورید به بدن بیمار تزریق می‌کند تا در حین انجام تست بیمار دردی حس نکند.
بعد از آماده شدن بیمار سر آندوسکوپ را روی زبان او قرار داده و از وی خواسته میشود تا آن را به آرامی قورت بدهد. در این صورت مری در حالت طبیعی باز شده و امکان عبور آندوسکوپ را فراهم می‌کند. با این که بیمار قادر به صحبت کردن نیست اما میتواند با تولید صدا با پزشک در ارتباط باشد. هنگام انجام آندوسکوپی بزاق دهان توسط یک ساکشن تخلیه میشود. برای مشاهده‌ی دقیق معده با استفاده از لوله‌ی آندوسکوپ آن را باد می‌کنند تا چین‌های معده باز شده و همه‌ی قسمت‌های آن به راحتی دیده شوند. دوربینی که در سر آندوسکوپ قرار دارد تصاویر دریافتی را به مانیتور ارسال می‌کند تا پزشک از مشکل موجود آگاه شود. در صورت نیاز برای بررسی‌های بیشتر تصاویر ذخیره می‌شوند. در طول انجام این عمل اگر پزشک مورد مشکوکی مشاهده کند یک نمونه‌ی کوچک از بافت آن مجرا را برای بررسی بیشتر در میکروسکوپ برمی‌دارد که به آن آزمایش بیوپسی یا نمونه برداری گفته میشود. البته بیمار این کار را حس نخواهد کرد. در صورت نیاز ابزار مخصوصی برای رفع پولیپ یا زخم وارد دستگاه گوارش میشود و از طریق مشاهده‌ی صفحه‌ی مانیتور عمل لازم را انجام می‌دهد. گاهی اوقات نیز پزشک تشخیص می‌دهد که در قسمتی از دستگاه گوارش خونریزی وجود دارد و برای رفع آن اقدام می‌کند. اگر فرد در بلعیدن غذا مشکلی داشته باشد قسمت‌های باریک مری را کمی عریض‌تر می‌کنند. بعد از انجام کار لوله‌ی آندوسکوپ را به آرامی خارج می‌کنند. این عمل کلا ۱۰ الی ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
استفاده از روش آندوسکوپی چه مزایایی دارد؟
به کار بردن این روش پرکاربرد مزایای بسیاری دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم :
با کمک یک لوله‌ی باریک و دوربین متصل به آن می‌توان قسمت داخلی بدن را مشاهده کرد و نیازی به عمل جراحی ندارد. نسبت به روش جراحی استرس و خطر کمتری دارد. یک روش سرپایی محسوب میشود و نیاز نیست بیمار برای مدت طولانی بستری باشد. در صورت نیاز فرد یک روز در بیمارستان بستری میشود تا این کار با بی حسی موضعی انجام شود. به دلیل این که برای ورود ابزار به بدن از حفره های طبیعی مثل دهان استفاده میشود بافت اضافی در اثر برش آن قسمت به وجود نمی‌آید. دوران بهبود آن به سرعت سپری میشود و فرد نهایتا بعد از چند ساعت تا یک روز میتواند کارهای خود را انجام دهد. نتایج به دست آمده با این روش بسیار دقیق است و در تشخیص بیماری کمک زیادی به پزشک می‌کند.
بعد از آندوسکوپی چه مواردی را باید رعایت کرد؟
بعد از انجام این کار لازم است نکاتی رعایت شود تا بیمار احساس ناراحتی نکرده و عوارضی او را درگیر نکند. برخی از این نکات به شرح زیر است :
• به هوش آمدن فرد مدتی طول می‌کشد. به طور معمول بیمار حدودا به یک ساعت زمان نیاز دارد تا داروی بی حسی و آرام بخش بی تاثیر شود.
• در صورت دریافت داروی آرام بخش باید یک نفر همراه بیمار حضور داشته باشد.
• بعد از انجام این عمل فرد مشکلی برای غذا خوردن نخواهد داشت و به پرهیز غذایی خاصی نیاز ندارد. به جز افرادی که به دیابت یا دیگر بیماری‌های خاص مبتلا هستند.
• بعد از این که اثر داروی بیهوشی از بین رفت فرد قادر به انجام کارهای روزمره‌ی خود است و به کمک دیگران نیاز ندارد.
• ممکن است بعد از انجام آندوسکوپی فرد گلو درد خفیف یا مشکلات تنفسی داشته باشد. البته این علائم موقتی هستند. اگر این کار بدون فشار و زور انجام شود بیمار دردی حس نخواهد کرد.
آیا این روش عوارض جانبی دارد؟
انجام این روش تشخیصی ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. احساس باد دار بودن و پف کردن یکی از شایع‌ترین عوارضی است که بعد از انجام این کار در فرد ظاهر میشود. البته ظهور عوارض در همه‌ی افراد یکسان نیست و ممکن است برخی افراد هیچ عارضه‌ای را تجربه نکنند. این در حالی است که در بعضی افراد چندین مورد با هم دیده میشود. انجام آندوسکوپی به داروهایی نیاز دارد که قبل از آن باید استفاده شوند. ممکن است برخی افراد نسبت به این داروها حالت تهوع داشته باشند. در این صورت پرستار داروهای مخصوصی به آن‌ها می‌دهد تا این حس آزار دهنده از بین برود. بیشتر افراد بعد از انجام این کار می‌توانند مثل قبل غذا بخورند اما بعضی افراد به دلیل وجود احساس ناراحتی در مسیر گوارش فوقانی نمی‌توانند راحت غذا بخورند. با این که برخی از عوارض جانبی چندان شایع نیستند اما به هر حال ممکن است اتفاق بیفتند. بعضی از این علائم به شرح زیر هستند :
– به دلیل تحریک دستگاه گوارشی احتمال دارد غذا از معده به سمت ریه‌ها برود.
– احتمال خونریزی وجود دارد.
– ممکن است قسمتی از دستگاه گوارش فوقانی در اثر عبور لوله‌ی آندوسکوپ پاره شده و دچار آسیب دیدگی شود.
– پوست اطراف محل تزریق وریدی قرمز یا متورم میشود.
همه‌ی موارد فوق صرفا یک احتمال هستند و لزوما در همه‌ی افراد اتفاق نمی‌افتند.
سوالات متداول:
۱- آیا بعد از عمل آندوسکوپی بیمار می تواند چیزی بخورد؟
بله میتواند و مشکلی وجود ندارد.
۲- آیا بعد از عمل آندوسکوپی بیمار باید کار خاصی انجام دهد؟
خیر به تمام کارهای روز مره خود میتواند رسیدگی کند.
۳- آیا بعد از عمل آندوسکوپی بیمار باید دارو مصرف کند؟
خیر هیچ دارویی نیاز نیست در صورت مراجعه به پزشک برای رفع مشکل اقای دکتر نظر خود رابیان میکنن واگر دارو لازم باشد تجویز میشود.
*متخصص گوارش در مشهد*
یک نظر