درباره بیماری بواسیر یا هموروئید چه می‌دانید

بواسیر به دلایل زیادی ممکن است ایجاد شود، اما غالبا علت آن ناشناخته است. قبل از توضیح و بررسی علل این بیماری، تعریف ساده‌ای از بواسیر را بیان می‌کنیم.

بواسیر چیست؟

بر اساس آنچه متخصصین علم پزشکی بیان نموده‌اند، در قسمت انتهایی مجرای مقعدی یک ماهیچه حلقوی شکل صاف یا ارادی وجود دارد که دراطراف آن سیاهرگ‌های بسیار زیادی دیده می‌شود. این سیاهرگ‌ها در کمک به انبساط و انقباض ماهیچه صاف حلقوی نقش بسزایی دارند. هنگامی که به این سیاهرگ‌ها بنا به دلایل مختلفی فشار وارد گردد، ملتهب و متورم می‌شوند که در این صورت می‌گویند فرد به بیماری بواسیر یا هموروئید دچار گشته است. در تعریف ساده‌تر و بیان راحت‌تر می‌توان گفت که به واریس سیاهرگ‌های مخرج بواسیر می‌گویند. همانطور که می‌دانید واریس هم به اتساع، گشاد شدن و پیچ خوردن سیاهرگ‌ها اطلاق می‌شود.

خونی که حاوی اکسیژن و مواد غذایی است از طریق سرخرگ‌ها به سلول‌های مخرج می‌رسد و خون تصفیه نشده به وسیله سیاهرگ‌ها به قلب باز می‌گردد و این جریان خون همیشه به صورت یک طرفه انجام می‌شود. حال اگر بنا به دلایلی در راه برگرداندن خون به وسیله سیاهرگ‌ها مانعی به وجود آید، فشار داخل سیاهرگ‌ها زیاد شده و این موضوع باعث گشاد شدن و پیچ در پیچ شدن سیاهرگ‌ها می‌شود که همان واریس وریدهای مقعدی  یا بواسیر را ایجاد می‌کند.

 بواسیر به چه دلیلی به وجود می‌آید؟

به طور دقیق نمی‌توان علت ایجاد بیماری بواسیر را مشخص نمود اما داشتن یبوست و یا اسهال طولانی می‌تواند از جمله عوامل بسیار شایع ایجاد این بیماری باشد. در واقع هر دلیلی که مانع بازگشت خون از سیاهرگ مخرج شود، باعث ایجاد بیماری بواسیر می‌شود. از جمله این دلایل می‌توان به چاقی اشاره نمود. در فرد چاق حجم زیاد چربی در شکم سبب افزایش فشار داخل شکم شده و این فشار مانع از برگشت خون وریدی می‌گردد. سیروز کبدی نیز چون بر سر راه بازگشت خون سیاهرگی مخرج مانع به وجود می‌آورد، می‌تواند دلیل بیماری بواسیر باشد.

در بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم به داخل شکم فشار زیادی وارد می‌شود و یکی از دلایل ایجاد بواسیر است. برداشتن و حمل وسایل و اجسام سنگین نیز ممکن است سبب بروز بواسیر شود. از دیگر علل ایجاد این بیماری می‌توان به ایستادن یا نشستن طولانی مدت، رژیم غذایی فاقد فیبر، مقاربت مقعدی، بالا رفتن سن، ایجاد پارگی مقعد در هنگام زایمان اشاره نمود.

عوامل موروثی و ژنتیکی در ایجاد بیماری بواسیر نقش چندانی ندارند ولی ممکن است در یک خانواده به دلیل شیوع بالای این بیماری و رژیم غذایی مشابهی که دارند، چند نفر به این بیماری مبتلا شوند.

انواع بواسیر

تقسیم بندی بواسیر بر اساس محل تشکیل و یا درجه‌بندی آن صورت می‌گیرد. بر اساس محل تشکیل، این بیماری به دو نوع بواسیر داخلی و بواسیر خارجی تقسیم می‌شود. طبق دسته بندی بواسیر با درجه‌بندی، بیماری در چهار درجه تعریف می‌گردد.

بواسیر داخلی

بواسیر داخلی زمانی رخ می‌دهد که بخش انتهایی دیواره روده بزرگ ملتهب و متورم می‌شود و اغلب اوقات با خونریزی‌های زیادی همراه است. فرد مبتلا به این بیماری هنگام اجابت مزاج همراه با خونریزی، سوزش و درد شدیدی را احساس می‌کند. تجویز پزشک برای این بیماران در ابتدا انواع داروهای ضد یبوست، آنتی هموروئید و پمادهای موضعی است. در صورتی که با استفاده از این داروها بهبودی برای فرد حاصل نشود، پزشک عمل جراحی را به بیمار توصیه می‌کند.

بواسیر خارجی

در صورت وجود کیسه‌های کوچک و برآمده شدن بخش خارجی ماهیچه مقعدی، بواسیر اؤ نوع خارجی تشخیص داده می‌شود.در این نوع بواسیر زمان دفع مدفوع سوزش و درد احساس می‌شود و برآمدگی و کیسه‌های کوچکی قابل لمس است که باید به پزشک مراجعه شود. معمولا پزشک پمادهای موضعی تجویز می‌نماید تا پس از طی یک دوره درمانی کیسه‌های متورم از بین بروند.

درجه بندی بواسیر

• بواسیر درجه یک

این نوع بواسیر شروع بیماری است و بسیار شایع است. به دلیل یبوست‌های طولانی و درست کار نکردن شکم ممکن است فرد خونریزی داشته باشد. توجه زودهنگام و استفاده از پمادها و ملین کننده‌ها مانع از پیشرفت این نوع بیماری می‌شود. در غیر این صورت بواسیر درجه اول به بواسیر درجه دوم تبدیل می‌گردد.

• بواسیر درجه دو

در این مرحله از بیماری در فرد مبتلا علاوه بر خونریزی، زوایدی در اطراف مقعد ظاهر می‌شود که به تدریج و با رعایت نکردن مسایلی مانند فشار آوردن زیاد،بزرگ می‌شود. این زایده بعد از اجابت مزاج به داخل برمی‌گردد. در صورت عدم درمان این درجه از بیماری هم با پمادها و ملین‌هایی که تجویز می‌شود، بیماری به مرحله سه ورود می‌یابد.

• بواسیر درجه سه

زایده‌ای که در این مرحله از بیمای ایجاد می‌شود، خودبخود به داخل برنمی‌گردد و تنها با فشار دست داخل می‌رود. در این مرحله خونریزی شدید، درد و خارش در فرد مبتلا وجود دارد. بیماری که به این مرحله از بواسیر رسیده است بعد از دفع مدفوع احساس تخلیه کامل را ندارد و دائما فکر می‌کند باید در دستشویی بنشیند که این باعث ایجاد فشار بیشتر می‌گردد و باید ازاین عمل بپرهیزد. درمان این درجه از بیماری بواسیر، برداشتن زواید ایجاد شده است.

• بواسیر درجه چهار

بیمار وقتی وارد این مرحله از بیماری می‌شود، زوایدی در اطراف مقعد احساس می‌کند که حتی با فشار دست هم به داخل برنمی‌گردد و به آن بیرون زدگی گفته می‌شود. درمان این درجه از بیماری نیاز به جراحی دارد.

علایم بواسیر و روش‌های تشخیص آن

در اکثر موارد بیماری بواسیر بدون علامت است اما از نشانه‌ها و علایم بیماری بواسیر می‌توان به خونریزی بدون درد زمان اجابت مزاج یا وجود کمی خون بر روی دستمال توالت، تورم همراه با درد در مقعد، خارش و سوزش مقعد، ترشح اطراف مقعد و رطوربت در آن، باریک و غیر طبیعی شدن مدفوع و همچنین احساس عدم رضایت بعد از دفع مدفوع اشاره نمود. با وجود اینکه همه افراد می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند و تقریبا بیش از نیمی از افرادی که بالای ۵۰ سال دارند، این بیماری را تجربه می‌کنند اما برخی با مشاهده این علایم فکر می‌کنند قطعا دچار بیماری بواسیر شده‌اند در صورتی که ممکن است به عارضه دیگری مبتلا باشند. اگر فردی دچار بیماری بواسیر شده باشد، ممکن است چندین بار به این عارضه  مبتلا شود چراکه التهاب و تورم، جداره رگ‌ها را ضعیف نموده و احتمال تورم مجدد را افزایش می‌دهد. بهتر است علایم بواسیر جدی گرفته شود و به دلیل سهل انگاری یا حتی خجالت از معاینه فیزیکی مراجعه به پزشک، به تعویق انداخته نشود تا یک بیماری کوچک به بیماری‌های دشوارتری مانند سرطان تبدیل نشود.

پزشک ابتدا برای تشخیص بیماری بواسیر یک شرح حال از بیمار می‌گیرد و بعد از آن اقدام به معاینه فیزیکی می‌نماید. اگر بواسیر از نوع خارجی باشد که با معاینه فیزیکی قابل رؤیت است اما برای تشخیص بواسیر داخلی آزمایش‌های دیگری باید انجام شود. برای بررسی بواسیر داخلی پزشک با معاینه به وسیله انگشت می‌تواند متوجه رشد غیر طبیعی زواید شود اما در اغلب موارد به دلیل بافت نرم بواسیر ممكن است نتواند آن را لمس کند و باید از روش‌های تشخیصی دیگری استفاده نماید. پزشک می‌تواند به وسیله دستگاهی به نام آنوسکوپ که در داخل مقعد قرار داده می‌شود، درون مقعد و پایین راست روده را مشاهده کند و با کمک این دستگاه به دنبال سیاهرگ‌های برآمده و ملتهب می‌گردد. برای انجام این معاینه وسیله دیگری نیز به نام سیگموییدوسکوپ وجود دارد که علاوه بر راست روده قسمت انتهایی روده بزرگ در سمت چپ را نیز که سیگمویید نامیده می‌شود، نشان می‌دهد. این احتمال وجود دارد که پزشک برای تکمیل معاینات و آزمایشات تشخیصی  خود روش‌های دیگری مانند کولونوسکوپی و معاینه دیجیتال را توصیه نماید.

شیوه‌های درمان بیماری بواسیر

در انتخاب شیوه درمان بیماری بواسیر موقعیت و شدت آن بسیار مهم است. در صورتی که شدت بیماری کم است و در مراحل اولیه قرار دارد می‌توان با مراجعه به پزشک و تشخیص مرحله و شدت بیماری از داروها و پمادهای موضعی استفاده نمود. حتی در مراحل ابتدایی، برخی درمانهای خانگی مورد قبول پزشکان نیز می‌تواند مؤثر واقع شود.هنگامی که بیماری در درجه اول یا دوم قرار دارد دارو، پماد، درمان خانگی و تغییر در رژیم غذایی از جمله شیوه‌های مهم در درمان بواسیر است اما با شدت یافتن بیماری، روشهای درمانی نیز مشکل‌تر می‌گردد طوری که ممکن است پزشک انواع روش‌های جراحی را توصیه نماید. هر چند معمولا این بیماری نیازی به درمان اورژانسی ندارد اما در صورت عارضه شدید و دردناک شدن آن برای بیمار حتما باید در اولین فرصت درمان انجام پذیرد.

در صورتی که بیماری پیشرفت کرده باشد، پزشک از روش‌های تهاجمی یا جراحی برای درمان این بیماری استفاده می‌کند که می‌تواند در برخی موارد به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام شود. از جمله روش‌های درمانی که کمتر تهاجمی هستند می‌توان به بانداژ بواسیر، اسکلروتراپی یا تزریق و انعقاد با لیزر اشاره کرد. اما روش دیگری که درصد کمی ازمبتلایان به آن نیاز دارند، هموروئیدکتومی یا برداشتن بواسیر با جراحی سنتی است.

زمان مراجعه به پزشک و ایجاد آمادگی‌های لازم

خونریزی مقعد می‌تواند به دلیل بیماری‌هایی مانند سرطان روده، مقعد و یا بواسیر باشد که تشخیص آن را باید بر عهده پزشک قرار داد. پزشک با انجام معاینات مختلف و آزمایش‌هایی که تجویز می‌نماید قادر به شناسایی بیماری است. بنابراین هرگاه خونریزی با درد رکتوم و خستگی شدید عضلانی همراه باشد و یا رنگ مدفوع تغییر یابد، مراجعه به پزشک الزامی است. سرگیجه و بیهوشی در اثر خونریزی زیاد از موارد اورژانسی برای مراجعه به پزشک محسوب می‌شوند. پزشک از شما شرح حالی می‌گیرد که ممکن است سوالاتی را در مورد میزان دردناک بودن علایمتان، رژیم غذایی شما، عادات معمولی روده و تغییرات ایجاد شده در آن، سابقه خانوادگی شما در بیماری بواسیر و وجود خونریزی از شما بپرسد.

اگر برای بیماری بواسیر به پزشک عمومی مراجعه نمایید، ممکن است بر اساس تشخیصی که از نوع بیماری می‌دهد، به  شما یک پزشک متخصص جراحی عمومی یا متخصص دستگاه گوارش را معرفی نماید. انتخاب یک پزشک متخصص و با تجربه می‌تواند روند درمان را بسیار تحت تأثیر قرار دهد. پزشک مورد انتخاب در این زمینه باید آگاهی درستی  در حوزه تشخیص و شناخت بیماریهای مقعدی داشته باشد و بتواند از بهترین و جدیدترین روش‌های درمانی استفاده کند و دارای سابقه خوبی در زمینه درمان باشد.

چه داروهایی برای درمان بیماری بواسیر استفاده می‌شود؟

از آنجایی که بیماری بواسیر اگر در مراحل اولیه درمان نشود، پیشرفت می‌کند و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر دارد، استفاده به موقع از داروهایی که در درمان مؤثر هستند بسیار حاﺋز اهمیت است. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و از بین بردن تورم داروهایی در غالب پماد، کرم و شیاف‌های آنتی هموروئید در داروخانه‌ها وجود دارند که بدون نسخه می‌توان آنها را تهیه نمود. بیشتر این داروهایی که استفاده می‌شوند از نوع ضد التهابی استروییدی هستند و نباید بیشتر از یک هفته مصرف شوند چرا که باعث نازک شدن پوست می‌گردند. استفاده منظم و کامل و طبق دستور از این داروها درد، ورم و خارش را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و با ایجاد چربی و رطوبت در ناحیه بواسیر سبب دفع راحت‌تر مدفوع مي‌شود. در این زمینه داروهایی مانند پماد و لوسیون پراموکسین، پماد ام جی، شیاف آنتی هموروئید و داروی هیدروکورتیزون را می‌توان نام برد. برخی از این داروها ممکن است عوارضی داشته باشند، به طور مثال شیاف آنتی هموروئید سردرد، افزایش ضربان قلب و عصبی شدن را در پی دارد.

در کنار مصرف دارو برای درمان بواسیر تغییر سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی سالم و پرفیبر باید مورد توجه قرار گیرد.

چه درمان‌های خانگی و گیاهی برای درمان بواسیر پیشنهاد می‌شود؟

گاهی اوقات می‌توان برای درمان سریع بواسیر از گیاهان دارویی که در دسترس هستند و یا انواع درمان‌های خانگی مؤثر بهره برد. استفاده از سرکه سیب طبیعی برای ناپدید کردن التهاب در ناحیه ایجاد بواسیر می‌تواند تأثیر گذار باشد. روتین ماده‌ای است که در پرتقال، گریپ فروت، گندم سیاه، لیمو و مارچوبه دیده می‌شود و به عنوان یکی از داروهای خانگی برای بواسیر شناخته می‌گردد. استفاده مداوم و منظم از روغن نارگیل نیز در ناحیه متورم می‌تواند سبب ناپدید شدن برآمدگی شود. نارون کوهی یکی دیگر از داروهای گیاهی است که به عنوان داروی قابض به کار می‌رود و در درمان بواسیر از گذشته بسیار مورد استفاده بوده است. گیاهی به نام فندق افسونگر که دارای ماده ضد التهابی است برای کاهش تورم، خارش و درد در بیماری بواسیر پیشنهاد داده می‌شود که به صورت مایع قابل خریداری  است و باید مستقیما بر روی ناحیه مربوطه قرار بگیرد. این گیاه چون خاصیت ضد خارش دارد در انواع محصولات بهداشتی مانند صابون‌ها و دستمال‌های مرطوب به کار می‌رود. آلوﺋه‌ورا نیز گیاهی با خاصیت ضد التهابی است که ژل آن برای بواسیر می‌تواند به کار برده شود ولی باید مواظب حساسیت به این گیاه بود چرا که برخی افراد به ژل آن حساسیت نشان می‌دهند.

از درمان‌های خانگی که باعث کاهش درد و سوزش بواسیر می‌شود، استفاده از وان آب گرم است. با نشستن بیست دقیقه در وان آب گرم بعد از اجابت مزاج، علایم بواسیر بسیار کم خواهد شد.قرار دادن کمپرس سرد بر روی ناحیه مقعد نیز سبب کاهش تورم می‌شود. در قسمت درمان‌های خانگی بیماری بواسیر توصیه هایی نیز در مورد پوشیدن لباس‌ها به ویژه لباس‌های زیر گشاد و پنبه‌ای شده است.

در برخی منابع استفاده از توالت ایرانی را یکی از درمان‌های بواسیر در نظر می‌گیرند.به گفته آنان در این سبک توالت‌ها روده راست قرار می‌گیرد و این باعث شل شدن عضله بالارونده مقعد شده و در نتیجه عمل دفع راحت‌تر انجام می‌شود.

استفاده از ملین‌ها در درمان بیماری بواسیر و اثرات آنها بر بدن

ملین‌ها داروهایی هستند که با تجویز پزشک برای درمان بیماری بواسیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها فرایند تخلیه روده‌ها را تسهیل می‌کنند.در صورت مصرف بیش از حد این داروها، بدن دیگر قادر به پاسخ به آن نیست و یبوست مجددا به وجود می‌آید. البته باید گفت که بدن به همه داروهای ملین عادت نمی‌کند و فقط تعدادی از آنها که اعصاب روده را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اینگونه هستند. از جمله این ملین‌های عادت آور می‌توان به قرص بیزاکودیل، سنا و بسیاری از جوشاندنی‌ها اشاره نمود. برخی از ملین‌ها باعث شل شدن مدفوع می‌شوند مانند شیر منیزیوم و شربت لاکتولوز که ایجاد عادت نیز نمی‌کنند. ملین‌هایی نیز وجود دارند که حجم مدفوع را افزایش می‌دهند و در میان آن‌ها می‌توان به داروهای گیاهی مانند موسیلیوم و پیسیلیوم اشاره نمود. برای تأثیر بهتر ملین‌ها در درمان بواسیر، توصیه می‌شود که همیشه از یک نوع داروی ملین استفاده نشود. اگر یک هفته شیرمنیزیوم استفاده می‌شود، در هفته بعد شربت لاکتولوز مصرف گردد تا عوارض دارویی به حداقل برسد.با وجود همه این موارد باید دانست که آب بهترین ملین است و مصرف زیاد آن احتمال بروز یبوست و درنتیجه بواسیر ناشی از آن را به شدت کاهش می‌دهد.

بانداژ بواسیر یا بستن سیاهرگ مقعد با باند پلاستیکی

برای درمان بواسیر به این روش، از یک یا دو باند پلاستیکی استفاده می‌شود که  آن را اطراف سیاهرگ متورم می‌بندند.پزشک با این عمل باعث قطع جریان خون در سیاهرگ می‌شود و بعد از حدود یک هفته تا ده روز سیاهرگ چروکیده شده و می‌افتد. ممکن است بیمار متوجه افتادن بواسیر نشود چون معمولا همراه با دفع مدفوع این اتفاق می‌افتد. بستن نوار به صورت سرپایی است و نیازی به بی حسی ندارد. بیمار یک روز بعد از انجام این روش می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را از سرگیرد. بانداژ بواسیر درد کمی دارد که با داروهای مسکن قابل حل است.اما این روش ممکن است  عوارض ناراحت کننده‌ای مانند خونریزی چند روز بعد از عمل داشته باشد.

تزریق یا اسکلروتراپی

در این شیوه درمانی برای بواسیر با تزریق یک محلول شیمیایی به رگ‌های خونی مقعد، پایانه‌های عصبی نورون‌ها بی حس شده و درد بسیار کاهش می‌یابد. در واقع این تزریق با فلج نمودن عضله بدن درد را بهبود می‌دهد. بعد از مدت زمان چهار تا شش هفته بواسیر کوچک می‌شود. بعد از انجام تزریق بیمار نباید ورزش سنگین داشته باشد ولی از روز بعد می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود بپردازد. کمی درد و خونریزی بعد از تزریق موردی ندارد و نباید باعث ایجاد نگرانی شود. اما این تزریق ممکن است بافت بواسیر را سفت کند طوری که باعث به وجود آمدن زخم گردد. عارضه دیگری که می‌تواند با تزریق به وجود آید بی‌اختياري در دفع است.

درمان بواسیر با استفاده از لیزر و مزایای استفاده از آن

زمانی که بیماری بواسیر در مرحله پیشرفته قرار گرفته است و درمان با داروها و روش‌های خانگی قابل انجام نیست، راهی که باقی می‌ماند جراحی است. با نظر پزشک می‌توان از روش جراحی با لیزر استفاده نمود که از جمله شیوه‌های سریع و قطعی درمان بواسیر محسوب می‌شود و به طور واضح از عمل جراحی سنتی راحت‌تر است. عمل جراحی با لیزر نیازی به بیهوشی ندارد و به صورت سرپایی انجام می‌شود. در این روش با استفاده از داروی آرام بخشی که به درون رگ تزریق می‌شود، بیمار می‌خوابد و در جریان عمل قرار نمی‌گیرد. در طی فرایند درمان با لیزر از وسیله خاصی استفاده می‌گردد که نور لیزر را پخش می‌کند. این نور ساطع شده سبب سوزانده شدن بواسیر شده و خونرسانی به آن را قطع می‌کند.

پرتوهای لیزری که برای درمان بواسیر استفاده می‌شوند دارای دو نوع پرتوان و کم توان هستند. لیزر کم توان برای کاهش تورم و بهتر شدن زخم‌ها به کار می‌رود که تا حدود زیادی سبب کاهش درد نیز می‌شود و بدون بیهوشی و خونریزی در مطب پزشک انجام می‌گردد. لیزرهای پرتوان برای نابودی تورم بواسیر زیر مخاط مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در حال حاضر استفاده از لیزر برای درمان بواسیر، بنا به مزیت‌های زیادی که دارد، بسیار رایج شده است. درد و خونریزی بعد از عمل در جراحی لیزر بسیار کمتر از جراحی سنتی است. از دیگر مزیت‌های این روش سرپایی بودن، عدم نیاز به بیهوشی و پانسمان داخلی است. آغاز سریع‌تر فعالیتهای بیمار بعد از عمل با لیزر مزیت دیگر آن نسبت به عمل جراحی سنتی محسوب می‌گردد. همچنین بهبود و ترمیم زخم‌های ناشی از عمل لیزر بسیار زودتر از عمل جراحی سنتی صورت می‌پذیرد.

هموروئید کتومی یا جراحی سنتی بواسیر

اگر بواسیر خیلی بزرگ شده باشد و با درمان‌های معمولی به حالت اولیه خود برنگردد، پزشک جراح با عملی که نیاز به بیهوشی و یا بی حسی نخاعی دارد، بافت ملتهب را خارج می‌نماید. دوره نقاهت در این عمل جراحی برای از بین بردن بواسیر طولانی و ناخوشایند است اما این شیوه درمان می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود. این روش از جمله روش‌های بسیار کارآمد و کامل برای درمان بواسیر در مراحل پیشرفته به شمار می‌آید. هر چند در این عمل بیمار درد زیادی را باید تحمل کند. استفاده از پانسمان داخلی که به اجبار باید در این عمل استفاده شود در هنگام بیرون کشیدن بسیار دردناک است. برای تسکین دردهای بعد از عمل، داروهای مسکن و همچنین استفاده از آب گرم می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این عمل نیز مانند بسیاری از عمل‌های جراحی دیگر دارای عوارضی است. مهمترین عوارضی که ممکن است بیماران بعد از عمل به آن دچار شوند عبارتند از: ایجاد مشکل در تخلیه مثانه، عفونت ادراری، بی اختیاری مدفوع و…

این شیوه جراحی بواسیر دارای انواعی است. در برخی مواقع بواسیر را برمی‌دارند و جای آن باز می‌ماند. اما در مواردی بعد از برداشتن بواسیر از بخیه استفاده می‌کنند و یا با دستگاهی منگنه مانند به نام استاپلر جراحی را انجام می‌دهند. این جراحی‌ها نیاز به بستری بعد از عمل دارند و نوع بیهوشی یا بی حسی نیز در آنها به تشخیص پزشک متخصص بیهوشی انجام می‌پذیرد. احتمال عود بیماری در این روش درمانی کم است.

آیا احتمال عود و بازگشت بواسیر وجو دارد؟

نوع درمان این بیماری در عود آن می‌تواند مؤثر باشد. در صورتی که بعد از عمل جراحی دستورالعمل‌های مراقبتی به درستی انجام شود، احتمال بازگشت بیماری تا حد زیادی کاهش می‌یابد. رعایت نکاتی مانند تغییر در ژریم غذایی بعد از انجام عمل به ویژه عمل جراحی سنتی نسبت به سایر روش‌های درمانی در جلوگیری از عود بیماری بسیار حاﺋز اهمیت  است. در حال حاضر لیزر درمانی از بهترین روش‌هایی است که احتمال عود در آن بسیار پایین است و به همین دلیل امروزه در جامعه پزشکی جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر عواملی که زمینه ساز عود بیماری هستند، بعد از لیزر درمانی رفع شوند، قطعا احتمال عود بواسیر به صفر نزدیک خواهد شد. لیزر سبب ترمیم و ضدعفونی نمودن محل عمل شده و از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند. بنابراین با مراقبت‌های ویژه و دقیق بعد از عمل نباید دیگر نگران عود بیماری بود. لیزر به دلیل ظرافتی که دارد مانع از صدمه زدن به بافت‌های اطراف ناحیه عمل می‌شود.

با ایجاد یکبار یبوست بعد از عمل حتما باید در صدد رفع آن بود تا بیماری عود نکند. این کار را می‌توان با استفاده از لگن آب گرم انجام داد و در صورت تشدید یبوست حتما باید با تجویز پزشک از داروهای مناسب استفاده نمود.

در پاسخ به اینکه ورزش چه تاثیری براحتمال عود بیماری دارد باید گفت که چون ورزش و فعالیت‌های بدنی باعث حرکات منظم روده‌ای می‌شوند و از بروز یبوست جلوگیری می‌کنند در نتیجه با اجازه پزشک جراح می‌توان بعد از عمل آن را انجام داد. اما ورزش‌های سنگین مانند وزنه برداری که برای انجام آنها باید زور زد به دلیل ایجاد فشار، احتمال عود بیماری را افزایش می‌دهند.

چگونه می‌توان از بروز بیماری بواسیر پیشگیری نمود؟

اگر مدفوع همیشه حالت طبیعی داشته باشد و سفت نباشد، احتمال بروز بیماری بواسیر بسیار کاهش می‌یابد. برای این منظور باید روزانه شش تا هشت لیوان آب یا هر نوشیدنی دیگر مصرف شود و همچنین رژیم غذایی غنی از فیبر مانند سبزیجات، میوه و غلات سبوسدار مورد استفاده قرار گیرد. برخی افراد که تمایل زیادی به خوردن فیبرها ندارند می‌توانند از مکمل‌های فیبری استفاده کنند. اما در صورت استفاده حتما باید مصرف مایعات را بالا ببرند در غیر این صورت امکان ایجاد یبوست وجود دارد.

در هنگام اجابت مزاج از ایجاد زور و فشار زیاد باید اجتناب شود در غیر این صورت به رگهای رکتوم فشار وارد شده و احتمال ایجاد بیماری بواسیر بالا می‌رود. زمان احساس نیاز به دفع باید همان موقع اقدام کرد چراکه اگر حرکات روده از بین برود، مدفوع در روده باقی مانده و خشک می‌شود و خروج مدفوع سفت ممکن است سبب آسیب به رگ‌های مقعد شود و بیماری بواسیر را به وجود آورد. فعالیت‌های ورزشی از بروز یبوست که یکی از عوامل اصلی ایجاد بواسیر است، جلوگیری می‌نماید و همچنین ورزش کردن باعث از بین رفتن چاقی و وزن اضافه می‌شود که خود از عوامل ایجاد بواسیر هستند.

ایستادن و نشستن طولانی مدت در جای ثابت از جمله توالت می‌تواند فشار زیادی به سیاهرگ‌های مقعدی وارد نماید و دلیلی برای ایجاد بواسیر باشد در نتیجه از ایستادن و نشستن در یک موقعیت ثابت برای مدت زمان زیاد باید پرهیز کرد. اگر مواردی که در بالا به آنها اشاره شد به درستی رعایت شود، تا حد زیادی می‌توان از بروز بیماری بواسیر پیشگیری نمود.

انجام فعالیت‌های مجاز در زمان ابتلا به بیماری بواسیر

هیچ منعی برای انجام فعایت‌های روزانه و ورزشی برای فرد مبتلا وجود ندارد اما باید از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری شود. ورزش کگل یکی از ورزش‌هایی است که موجب تقویت عضلات پرینه، مثانه، روده کوچک و روده بزرگ می‌شود. با تقویت این عضلات مشکلات و اختلالات مقعدی و تناسلی کاهش پیدا می‌کند. این حرکت ساده باعث بالا رفتن گردش خون در ناحیه مقعد می‌شود و به درمان سریع‌تر کمک می‌نماید. چون این ورزش درد را نیز کاهش می‌دهد، با انجام آن میزان مصرف مسکن‌ها نیز کمتر می‌شود.

میزان شیوع بیماری بواسیر در افراد و سنین مختلف

آمار مشخص و واضحی از میزان شیوع این بیماری وجود ندارد اما جزو بیماری‌هایی است که گسترش بالایی دارند. بر اساس میزان شیوع بیماری بر حسب سن، هر چند بیماری بواسیر ممکن است در دوران کودکی یعنی ۴ یا ۵ سالگی نیز اتفاق بیفتد اما در سنین بالای ۵۰ سال شیوع بیشتری دارد. بعد از ۵۰ سالگی به دلیل ضعیف شدن عضلات مقعدی احتمال بروز بواسیر بالا می‌رود. اما امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی حتی جوانان ۲۰ ساله یا با سن کمتر نیز دچار این عارضه می‌شوند. جنسیت در میزان ابتلا به این بیماری تأثیر چندانی ندارد و در زنان و مردان به یک میزان شایع است اما احتمال بروز آن در زنان باردار بسیار بالاست. وزن افراد نیز در بروز این بیماری مؤثر است طوری که در افراد چاق و سنگین وزن نسبت به افرادی که دارای وزن متعادل هستند، بیشتر دیده می‌شود. گاهی اوقات محل زندگی افراد هم می‌تواند میزان گسترش بیماری و شدت یافتن آن را تحت تأثیر قرار دهد.

با وجود شیوع بالای این بیماری در جامعه امروزی اما فقط تعداد کمی از افراد به شرایط حاد و علامت دار می‌رسند تا نیاز به عمل داشته باشند.

عوارض بیماری بواسیر

در اغلب موارد اگر بیماری خفیف باشد و با بروز اولین علایم مورد پیگیری واقع شود، عوارض چندانی ندارد. اما اگر درمان به موقع انجام نشود ممکن است عوارض ناگوار و جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد. ایجاد ظاهر زننده ناشی از ورم‌ها و عفونت‌ها از جمله عوارض بواسیر است. در پی خونریزی‌هایی که در این بیماری به ویژه در نوع داخلی آن به وجود می‌آید امکان بروز کم خونی و فقر آهن در بیمار بسیار بالا می‌رود. چون در این بیماری رگ‌های خونی در ناحیه مقعد دچار تغییر می‌شوند، ممکن است سایر سلول‌های روده نیز به شکل غیر طبیعی درآیند که این تغییر شکل زمینه را برای انواع سرطان‌های روده فراهم می‌آورد.

عوارض این بیماری همیشه به دلیل علایم ناشی از آن نیست بلکه گاهی روش‌های درمانی که برای این بیماری به کار برده می‌شوند، عامل ایجاد عوارض هستند. به طور مثال خونریزی‌های شدید و غیر طبیعی ممکن است بعد از عمل جراحی در اثر مسدود نشدن کامل رگ‌ها و یا آسیب به مخاط راست روده ایجاد شود. همچنین اتفاق بسیار نادر دیگری که در عمل جراحی ممکن است رخ دهد، آسیب به اعصاب کنترلی دریچه مقعد است که در پی آن عارضه بی اختیاری مدفوع پیش می‌آید. حساسیت به برخی داروهای موضعی مانند پمادها نیز از جمله عوارض ناشی از درمان هستند که ایجاد خارش و قرمزی می‌کنند. در برخی از عمل‌های جراحی بواسیر نیز ممکن است در اثر بی‌احتیاطی پزشک، فیستول مقعد به وجود آید. فیستول کانال کوچکی است که بین مقعد با سطح پوست خارجی آن و یا در واژن زنان به وجود می‌آید.

بواسیر در دوران بارداری و مشکلاتی که ایجاد می‌کند؟

در دوران بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم، سیاهرگ‌های لگن و بزرگ سیاهرگ زیرین تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند. بزرگ سیاهرگ زیرین از وریدهای بزرگ سمت راست بدن است که خون قسمت پایین تنه را  به قلب بازمی‌گرداند. در طی بارداری با ایجاد فشار بر روی این سیاهرگ، بازگشت خون از سمت راست بدن به کندی صورت می‌گیرد و در نتیجه فشار زیادی به سیاهرگ‌های زیر رحم وارد می‌شود که سبب ایجاد تورم می‌گردد.

در زنان باردار یبوست بسیار شایع است که این خود بیماری بواسیر را ایجاد یا تشدید می‌نماید.در سه ماهه سوم بارداری بیماری بواسیر شایع‌تر است. در برخی از زنان برای اولین بار در دوران بارداری این بیماری بروز می‌یابد اما دربعضی دیگر که قبلا دچار این بیماری شده‌اند نیز امکان ابتلا مجدد دربارداری وجود دارد. زور زدن در هنگام زایمان و فشاری که به ناحیه مقعد  وارد می‌شود می‌تواند باعث به وجود آمدن بواسیر شود. زنانی که موارد درمان و پیشگیری از یبوست را به طور دقیق رعایت می‌نمایند، نیازی به درمان‌های جدی ندارند و مدت کوتاهی بعد از زایمان خوب می‌شوند.

رژیم غذایی در بیماری بواسیر چه نقشی ایفا می‌کند؟

در حالت عادی افراد در یک روز سه وعده غذایی مصرف می‌کنند و یک بار اجابت مزاج دارند که بسته به رژیم غذایی آنها مدفوع می‌تواند خشک و غیرطبیعی یا حالت نرم وطبیعی داشته باشد. با قرار دادن مواد غذایی غنی از فیبر، سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل در رژیم غذایی و نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات، همچنین داشتن فعالیت‌های ورزشی ، مدفوع در زمان مشخص و با یک برنامه منظم روزانه دفع می‌شود. اما داشتن برنامه غذایی نامناسب سبب اختلال در عملکرد سیستم گوارش می‌شود که امروزه به دلیل استفاده بیش از حد از فست فودها و غذاهای چرب و پر نمک بسیار رایج است.در اثر اختلال ایجاد شده در سیستم گوارشی، مواد دفعی زمان طولانی‌تری در روده باقی می‌مانند که منجر به جذب بیشتر آب از آنها می‌شود و در نتیجه سبب خشکی مدفوع و ایجاد یبوست می‌گردد. یبوست به مرور زمان به دیواره مقعد آسیب می‌رساند و بعد از ایجاد خونریزی‌های پیوسته منجر به ایجاد زواﺋد و برجستگی‌ها شده که نشان دهنده پیشرفت بیماری است.

تفاوت شقاق و بیماری بواسیر در چیست؟

بسیاری از افراد فکر می‌کنند بواسیر و شقاق هر دو یک بیماری هستند درحالی که اینطور نیست و این دو بیماری با هم فرق دارند. این دو بیماری علاوه بر تفاوت در ظاهر دارای علایم و نشانه‌های متفاوتی نیز هستند. شقاق مقعد یا فیشر به زخم ایجاد شده در مقعد گویند که ناشی از خراشیدگی یا ترک خوردگی است .زخم‌های این بیماری در اثر یبوست یا اسهال شدید به وجود می‌آید. اگر یبوست یا اسهال طولانی شود بر شدت این بیماری افزوده می‌گردد. خیلی از خانم‌ها بعد از زایمان طبیعی یا عمل سزارین این بیماری را تجربه می‌کنند که علت اصلی آن ایجاد مشکل در دفع بخاطر شل شدن عضلات لگن در دوران بارداری است. اما بیماری بواسیر واریس سیاهرگ مقعدی به حساب می‌آید که علایمی مانند خونریزی، درد، احساس عدم دفع کامل، ترشح اطراف مخرج و ایجاد برآمدگی‌ها و زواﺋدی دارد. درد هم در بواسیر و  هم در شقاق بسیار ناخوشایند است اما نوع درد در این دو بیماری با هم فرق دارد. وجود درد در بواسیر غالبا ممتد است در صورتی که درد شقاق در زمان دفع بسیار ناراحت کننده و همراه با سوزش شدید است. برای درمان در هر دو بیماری می‌توان از درمان‌ها و داروهای خانگی بهره برد. هر چند درمان در بیماری شقاق راحت‌تر انجام می‌شود.

   رابطه بیماری بواسیر با سرطان

بیماری بواسیر نمی‌تواند عامل سرطان باشد اما در بسیاری از موارد برخی از سرطان‌ها به اشتباه بواسیر تشخیص داده می‌شوند. در واقع فرد علایم به وجود آمده در خود را بواسیر تلقی نموده و آن را جدی نمی‌گیرد و از مراجعه به پزشک خودداری می‌کند.به عبارتی نمی‌توان بیان داشت که بواسیر سرطانی می‌شود بلکه سرطان خود را به صورت بواسیر ظاهر می‌کند. به همین دلیل است که باید به علامت‌های ایجاد شده، به موقع توجه شود تا یا احتمال سرطان رد شود و یا در صورت ابتلا به آن با درمان سریع‌تر بتوان جلوی پیشرفت بیشتر سرطان را گرفت و آن را مهار نمود. ممکن است هر دو بیماری بواسیر و سرطان به طور همزمان در فرد بیمار وجود داشته باشد و وجود یکی از بیماری‌ها دیگری را نفی نمی‌کند. برخی از علایم این دو بیماری مشابه است از جمله خونریزی که هم در سرطان و هم در بواسیر دیده می‌شود. با این تفاوت که خون دفع شده در بواسیر سیاهرنگ نیست و در صورت مشاهده خونریزی به رنگ سیاه باید علت‌های دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

خلاصه مطالب در یک نگاه

بیماری بواسیر یک بیماری شایع در زنان و مردان به ویژه در سنین بالای ۵۰ سال است که در اکثر موارد با استفاده از درمان‌های خانگی و داروهای ساده به راحتی قابل درمان است و نیاز به جراحی در موارد کمی اتفاق می‌افتد. اما باید درمان در همان مراحل ابتدایی بیماری آغاز شود تا منجر به بروز مشکلات بیشتر نگردد. انواع بواسیر داخلی و خارجی وجود دارد که در محل تشکیل با یکدیگر فرق دارند. بواسیر داخلی قابل رؤیت نیست و درداخل مقعد واقع شده است اما بواسیر خارجی به صورت زواﺋد و برآمدگی‌هایی در خارج مقعد ایجاد می‌شود. با رعایت مواردی مانند داشتن رژیم غذایی سالم و غنی از فیبرها، ورزش مناسب و فعالیت روزانه می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری نمود.

*متخصص گوارش در مشهد*