در بخش اول و دوم این نوشته به بررسی تست سنجش تراکم استخوان پرداختیم. در این نوشته قصد داریم به بررسی نتایج سنجش تست تراکم استخوان بپردازیم.

نتایج حکایت از چه دارد؟

نتایج حاصل از آزمایش سنجش تراکم استخوان در قالب امتیاز T یا Z جمع بندی می شود. امتیاز T  حاصل مقایسۀ وضعیت استخوانها با استخوان های سالم یک فرد جوان متوسط الحال است و امتیاز  Z حاصل مقایسۀ وضعیت استخوانها با استخوان های یک فرد متوسط الحال هم سن سال. در این بین، امتیاز  T مهمتر می باشد. امتیازات معمولاً در طیف منفی است. هر چه امتیاز T پایین تر، ریسک شکستگی بیشتر.

تراکم استخوانی نرمال

امتیاز T در افراد دارای تراکم نرمال بین ۱+ و ۱- است. افراد با این امتیاز نیاز به درمان ندارند و کافیست با اتخاذ تدابیر لازم، شامل مصرف مقادیر متناسب کلسیم و ویتامینD  و نیز انجام تمرینات وزنه ای، از بروز پوکی استخوان در آینده پیشگیری نمایند.     

تراکم استخوانی پایین (کاهش نسج استخوان)

تراکم استخوانی پایین (کاهش نسج استخوان) اصلاحی است که متخصصین سلامت و درمان از آن برای تعریف تراکم استخوانی پایین تر از حد نرمال و بالاتر از حد تعریف شده برای پوکی استخوان استفاده می کنند.

کاهش نسج استخوان بمثابۀ ابتلا به پوکی استخوان نیست ولی نشانۀ قرار داشتن در معرض آن است. امتیازT  برای این رده از افراد بین ۴/۲- و ۱/۱- می باشد.

در صورت وجود سایر عوامل بر هم زننده در خصوص ابتلا به پوکی استخوان و، بطور همزمان، قرار داشتن در طیف تراکم استخوانی پایین (کاهش نسج استخوان)، خطر بروز شکستگی تشدید می شود. به این گروه از افراد توصیه می شود، با اتخاذ تدابیر لازم، از ابتلا به پوکی استخوان پیشگیری نمایند. تدابیر بعضاً شامل مصرف دارو است.

پوکی استخوان

امتیاز T در افراد دارای پوکی استخوان ۵/۲ – و کمتر است. هر چه ارقام در حالت منفی بزرگتر باشد، مقادیری که معرف آن هستند طبیعتاً کمتر است. بنابراین، امتیاز ۲/۳- نشانگر تراکم استخوانی کمتر از ۳/۲- است.

هر چه تراکم استخوان کمتر (پایین تر)، ریسک شکستگی بالاتر. افراد دارای پوکی استخوان می توانند به طرق مختلف از شکستگی استخوان پیشگیری نمایند. در این بین می توان به مصرف توأم دارو و مکملهای ویتامین  D و کلسیم و پیگیری همزمان تمرینات فیزیکی اشاره داشت.

شایان ذکر آنکه، افراد دارای سابقۀ شکستگی استخوان (در اثر ضربه) باید، صرفنظر از امتیاز T ، پا به پای افراد مبتلا به پوکی استخوان دارو مصرف کنند.

ابزار سنجش خطر شکستگی (فراکس)

ابزار سنجش خطر شکستگی موسوم به “فراکس” ابزاری است برای پیش بینی آنلاین احتمال بروز  شکستگی ناشی از وارد آمدن ضربه در افراد طی ۱۰ سال آینده. بکمک این ابزار می توان احتمال شکسستگی را، برغم نداشتن سابقۀ تست دی.اکس.آ، برآورد نمود. بطور حتم، شمول نتایج تست دی.اکس.آ بر دقت پیش بینی ها می افزاید. چنانچه فراکس ریسک بالایی را پیش بینی کرد، انجام آزمایش دی.اکس.آ خالی از فایده نخواهد بود. نتایج آزمایش دی.اکس.آ مبنای ارزیابی تأثیر درمان توسط پزشک معالج است.

فراکس باید نخستین بار زمانی مورد استفاده قرار گیردکه، به تشخیص فرد یا پزشک معالج وی، موعد سنجش سلامت استخوان و ریسک شکستگی فرا رسیده است.  استفاده از فراکس برای افراد دارای سابقۀ شکستگی ناشی از ضربه و آن گروه از افراد که به جهت بهبود وضعیت استخوان ها تحت مراقبت پزشکی قرار دارند توصیه نمی شود.

آیا تکرار آزمایش سنجش تراکم استخوان ضرورت دارد؟

حتی اگر نتایج سنجش تراکم استخوان حاکی از عدم تشخیص پوکی استخوان در تاریخ آزمایش باشد، تکرار آزمایش همواره ضروری است. حد فاصل بین دو آزمایش بستگی به نتایج ارزیابی ها و وجود عوامل بر هم زننده در خصوص خطر بروز شکستگی دارد.

– اگر امتیاز  T بین ۲- تا ۴۹/۲- باشد و یا فرد داروهایی مصرف کند که از تراکم استخوان ها بکاهد و یا  مبتلا  به شرایطی باشد که سلامت استخوانها را تهدید کند، آزمایش سنجش استخوان باید هر ۲ سال یکمرتبه تکرار شود.

دیگران  نیز هر دو سال  یکمرتبه نیازمند انجام آزمایش هستند. این شامل افارد دارای پوکی استخوان است که به جهت پیشگیری از ضایعات فراگیر استخوانی و یا تحریک رشد استخوانها دارو مصرف می کنند. بکمک نتایج آزمایشات پیگیر می توان به ارزیابی نتایج درمان پرداخت.

– در زنان ۶۵ سال به بالا با امتیاز  T بین ۵۰/۱- تا ۹۹/۱- که فاقد عوامل برهم زننده در ارتباط با ضایعات استخوانی می باشند، آزمایش دی.اکس.آ باید در حد فاصل ۳ تا ۵ سال دوباره تکرار شود.

– در زنان ۶۵ سال به بالا با امتیاز  T بین ۰۱/۱- تا ۴۹/۱- (تراکم استخوانی نرمال و نزدیک به نرمال) که فاقد عوامل بر هم زننده در ارتباط با ضایعات استخوانی پرشتاب می باشند، آزمایش دی.اکس.آ اولیه معمولاً بعد از ۱۰ تا ۱۵ سال پیگیری می شود.

تکرار آزمایش سنجش تراکم استخوان ابزاری است ارزشمند برای ارزیابی تأثیرات درمان در بیمارانی که در حال مصرف داروی پوکی استخوان هستند. و نیز برای تصمیمگیری دربارۀ بیمارانی که تحت معالجه قرار نداشته ولی، به لحاظ ابتلا به دیگر اختلالات پزشکی، در معرض تشدید ضایعات استخوانی هستند.

خلاصۀ مطلب

آزمایشات سنجش تراکم استخوان به متخصصین سلامت و درمان امکان می دهد تا ضایعات استخوانی پنهان (فاقد علائم) را در افراد تشخیص دهند. این آزمایشات بی درد، امن و مختصر ابزاری است مطمعن برای پیشگیری از وقوع شکستگی های استخوانی در افراد. بکمک این آزمایشات همچنین می توان نتایج درمان را مورد ارزیابی قرار داد.

دکتر مهدی افضل آقایی، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در شهر مشهد دارای بورد فوق تخصصی

انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی در مطب بدون خون ریزی و درد و با پیشرفته ترین وسایل موجود

جهت اخذ نوبت می توانید همه روزه با شماره (۰۵۱)۳۸۷۰۴۰۶۶ و ۳۸۷۰۴۰۶۷ تماس حاصل فرمایید.

آدرس مطب: مشهد- بلوار کوثر- بین كوثر ۲و۴ – ساختمان فارابي – طبقه دوم

متخصص گوارش در مشهد