انواع هپاتیت
هپاتیت یک بیماری عفونی است که با هدف قرار دادن کبد، باعث التهاب در آن می‌شود. بسیاری از افراد در سال‌های گذشته با شنیدن اسم هپاتیت از زندگی نا امید شده و تصور می‌کردند با ابتلا به آن شانسی برای زندگی نخواهند داشت. اما با مطالعه بیش‌تر مشخص شد که این بیماری دارای انواع گوناگونی است که نحوه فعالیت هر کدام در بدن متفاوت است. بنابراین با ادامه بررسی‌ها و کشف واکسن‌ها و داروهای مختلف و رعایت بیش‌تر مسائل بهداشتی، مشخص شد که قادر به کنترل برخی از انواع این بیماری هستیم. پس با شناخت دقیق هر گروه و راه‌های درمان آن، می‌توان از خطرات آتی جلوگیری کرد. در این مقاله به بررسی انواع هپاتیت، راه‌های تشخیص و درمان، آزمایشات ضروری و نحوه رفتار با این بیماری می‌پردازیم.
هپاتیت چیست؟
اگر بخواهیم به بررسی معنی لغوی این بیماری بپردازیم باید بگوییم که هپاتیت به معنای التهاب کبد (ارگانی مهم و اساسی در بدن) است. هپاتیت، با ایجاد التهاب در سلول‌های پارانشیم کبد باعث اختلال در روند فعالیت این بخش از بدن می‌شود. هپاتیت یک ویروس عفونی است. در واقع این ویروس با حمله به کبد که به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، باعث از کار افتادن این عضو می‌شود.
دلایلی که ممکن است باعث ایجاد این بیماری در بدن شوند عبارتند از:
- عدم خونرسانی صحیح و کامل به کبد
- دریافت سموم توسط کبد
- بروز اختلالات خود ایمنی در بدن
- مصرف بی‌رویه الکل
- مصرف برخی از داروها که موجب تخریب بافت کبد می‌شوند
- وجود عفونتهای ویروسی مانند منونوکلئوز و سایتومگالویروس که در واقع احتمال این موارد کم‌تر است
هپاتیت توسط ۶ نوع ویروس مختلف در بدن ایجاد می‌شود. این ویروس‌ها عبارتند از:
- ویروس هپاتیت A
- ویروس هپاتیت B
- ویروس هپاتیت C
- ویروس هپاتیت D
- ویروس هپاتیت E
- ویروس هپاتیت G
در این مقاله در بخش‌های بعدی به شرح هر کدام از دسته‌های فوق به صورت مجزا خواهیم پرداخت.
هپاتیت به دو شکل اساسی در بدن نشان داده می‌شود:
هپاتیت کوتاه مدت: هپاتیت کوتاه مدت یا حاد، در این نوع دو حالت اتفاق می‌افتد. حالت اول اینکه ممکن است علائم به صورت ناگهانی و با شدت زیادی نمایان شوند. این علائم عبارتند از: تهوع، استفراغ، تب، بدن درد. یعنی مشابه علائم بیماری‌های عفونی. در حالت دوم ممکن است بیمار هیچ علائمی را از خود نشان ندهد. یعنی بیماری بدون بروز علامت اتفاق افتد. در هر دو مدل، بیمار طی چند روز تا چند هفته بهبود خواهد یافت.
هپاتیت مزن: در نوع مزن، بیماری در زمان کوتاه یعنی کم‌تر از ۶ ماه بهبود پیدا نخواهد کرد.
اما هپاتیت چگونه در بدن به فعالیت می‌پردازد؟
همان‌طور که می‌دانید، کبد عضوی بسیار حساس است که وظیفه آن پاک کردن ضایعات و سموم از خون است تا به سایر ارگان‌ها انتقال نیابد. تمامی موادی که وارد بدن می‌شوند، از فیلتر کبد عبور خواهند کرد. بنابراین این عضو به شدت تحت آسیب قرار می‌گیرد. بیماری هپاتیت باعث بروز التهاب در کبد می‌شود. در صورت ملتهب شدن کبد، این عضو توانایی زدودن ضایعات را از دست داده و یا وظیفه خود را به کندی و با مشکل انجام می‌دهد. هرچه آسیب وارده به کبد بیش‌تر باشد، ورود ضایعات به خون افزایش می‌یابد. یکی از ضایعاتی که توسط کبد جذب می‌شود، بیلی روبین است. با افزایش بیلی روبین در خون و بافت‌های بدن، رنگ پوست پرتقالی شده و زرد می‌گردد. به این حالت یرقان می‌گویند. افزایش بیلی روبین در بدن باعث خارش، تهوع و بدن درد خواهد شد. افزایش سایر ضایعات در بدن نیز به همین ترتیب باعث آسیب‌های مختلف می‌گردند.
با ما همرا باشید تا انواع هپاتیت و راه‌های انتقال آن‌را شناخته و با نحوه تشخیص، کنترل و درمان این بیماری آشنا شوید.
هپاتیت A
هپاتیت A توسط ویروس این بیماری در بدن شروع به فعالیت می‌کند. این ویروس در کشورهای در حال توسعه بیش‌تر دیده می‌شود. هپاتیت A باعث التهاب در کبد می‌شود که نتیجه آن درد و تورم کبد و حالت تهوع خواهد بود. هپاتیت A برخلاف انواع دیگر، خطرناک نیست و در ادامه به هپاتیت مزمنی تبدیل نمی‌شود. بنابراین درمان خواهد شد.
نحوه انتقال و شدت سرایت بیماری هپاتیت A
این ویروس به شدت مسری بوده و از طریق آب و غذای آلوده، تماس با فرد آلوده به ویروس منتقل می‌گردد. این ویروس قادر است تا علاوه بر بدن میزبان، روی دست، خاک و آب زنده مانده و به فعالیت خود ادامه دهد باید توجه داشت که این بیماری قبل از بروز علائم، بسیار مسری است و انتقال آن به افراد با سرعت بیش‌تری صورت می‌گیرد. هپاتیت A با آزمایش قابل تشخیص است. در برخی از موارد بدن با استفاده از سیستم ایمنی خود بدون نیاز به مراجعه به پزشک و مصرف دارو، بیماری را درمان می‌کند. اما در موارد حادتر نیاز به مراجعه به پزشک و مصرف دارو برای بیماری خواهد بود.
باید توجه کنید که بلافاصله پس از ابتلا به بیماری هپاتیت A می‌توانید آن‌را به سایرین منتقل کنید. اما نکته مهم در این بیماری این است که افرادی که دارای سیستم ایمنی قوی هستند، بیش از دو هفته از زمان ابتلا به بیماری آن‌را منتقل نخواهند کرد. اما این موضوع برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و یا خردسالان متفاوت است. در این گروه، احتمال انتقال بیماری از زمان ابتلا، ممکن است تا ۶ ماه نیز ادامه یابد. بنابراین باید احتیاط لازم را انجام داده و موارد بهداشتی را با دقت بالایی رعایت کرد.
علائم هپاتیت A
این بیماری در صورت داشتن علائم، به شکل‌های زیر قابل تشخیص است:
- خستگی و بی‌حالی
- حالت تهوع و در صورت ادامه، بروز استفراغ
- درد در ناحیه شکم
- تب
- ادرار به رنگ تیره
- زرد شدن پوست و چشم
- درد در ناحیه عضلات
- از دست دادن اشتها
باید توجه داشت که ویروس هپاتیت Aمیتواند یک ماه قبل از بروز علائم فوق در بدن شخص بیمار وجود داشته باشد.
علائم این بیماری در گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است. در کودکان و خردسالان، معمولا بدون علامت یا با بروز علائم بسیار خفیف خود را نشان می‌دهد. در جوانان و بزرگسالان ممکن است با علائم بیش‌تر و حادتر بروز کند. با همه‌ی این موارد، لازم است که برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید و با انجام آزمایش خون، در صورت ابتلا به این بیماری، درمان را شروع و تا بهبود کامل ادامه دهید.
نحوه درمان بیماری هپاتیت A
برای درمان این بیماری داروی خاصی وجود ندارد. بنابراین پزشک معالج معمولا با کنترل عادات غذایی و دستورات لازم بیماری را تا بهبود، کنترل می‌کند. در بیمارانی که به نوع خفیف هپاتیت A مبتلا هستند موارد زیر تجویز می‌شود:
- استراحت و کاهش فعالیت‌های بدنی
- استفاده از رژیم غذایی کامل، سالم و دارای ویتامین
- حذف مواد غذایی چرب از رژیم غذایی
- حذف مصرف الکل
- اجتناب از مصرف استامینوفن و داروهایی از این قبیل
نکته قابل توجه در بازه درمان این است که در صورت استفاده از هرگونه دارویی، باید این موضوع را با پزشک معالج خود مطرح کنید و از نحوه استفاده و یا توقف داروها مطلع شوید.
در بیمارانی که دارای مشکلات حادتری هستند، مانند از دست دادن حجم زیادی از آب بدن، دردهای عضلانی شدید، مشکلات مختلف خونی و… بهتر است تا با مشورت پزشک، مدتی در بیمارستان بستری باشند.
چگونه از هپاتیت A پیشگیری کنیم؟
- واکسن هپاتیت A در دسترس عموم قرار دارد. این واکسن برای افراد بالای ۲ سال قابل استفاده است. بعد از استفاده از این واکسن بدن به مدت ۲۰ سال از ابتلا به بیماری مصون خواهد بود.
- شستشوی مکرر دست‌ها قبل از غذا و بعد از آن، بعد از استفاده از سرویس بهداشتی و بعد از تعویض پوشک نوزادان
- شستشوی کامل میوه‌ها وسبزیجات با آب تمیز و مواد ضدعفونی کننده مخصوص (مانند نمک و سرکه)
- پختن کامل گوشت قرمز و سفید مانند گوشت گوسفند و مرغ و ماهی
- مراجعه به پزشک بلافاصله پس از تماس با فرد مبتلا به بیماری (در صورتی‌که تا کنون مبتلا نشده‌اید و یا از واکسن استفاده نکرده‌اید)
هپاتیت B
این بیماری توسط ویروس هپاتیت B در بدن فرد مبتلا گسترش می‌یابد. همانند نوع A هدف این ویروس نیز کبد است. این نوع میتواند به یک بیماری مزمن تبدیل شود. در نوع مزمن این ویروس، بافت کبد از به مرور از بین می‌رود. در واقع طبق مطالعات انجام شده بر روی افراد مبتلا مشخص شده که هپاتیت B مزمن قابلیت تبدیل به سیروز کبدی را دارد. در این زمان، سلول‌هاي بخش كبد از بين رفته و بافت‌ها در اين ارگان با بافت‌هاي معيوب و اصطلاحا چرب، جايگزين مي‌گردند. مشكل اصلي در اين بيماري آن است كه با پيشرفت بیماری، قسمت‌هايي كه آسيب ديده‌اند، فعاليت خود را متوقف كرده و بنابراين ضايعات موجود در خون تصفيه نمي‌گردد. اين ضايعات به بخش‌هاي ديگر بدن منتقل شده و باعث بروز بيماري‌هاي مختلف مي‌گردند. در صورت بروز سيروز كبدي و ادامه اين بيماري، ممكن است نارسايي كبد و يا حتي سرطان كبد در فرد مبتلا پديدار شود. هپانيت B قادر است تا شرايط را براي بروز هپانيت نوع D فراهم كند . اين نوع هپاتيت تنها در بدن افرادي ديده مي‌شود كه مبتلا به هپاتيت B هستند. در بخشي جداگانه به بررسي هپاتيت نوع D خواهيم پرداخت.
نحوه انتقال و سرایت بیماری هپاتیت B
بيماري هپاتيت B به طرق مختلفي انتقال مي‌يابد. در زير به راه‌هاي انتقال اين بيماري اشاره مي‌كنيم:
- نحوه انتقال این بیماری توسط تماس جنسی محافظت نشده توسط فرد مبتلا به فرد سالم است.
- یکی دیگر از راه‌های انتقال این بیماری، توسط سرنگ آلوده در زمان تزريق است. در صورتي‌كه از سرنگ آلوده به اين ويروس كه قبلا توسط شخص ديگري استفاده شده‌است، استفاده كنيد، به اين نوع از بيماري مبتلا خواهيد شد.
- در بيمارستان‌ها كه پرسنل بخش درمان مشغول به كار هستند، در صورت بريدن دست به صورت اتفاقي با تجهيزات آلوده، اين بيماري به اين افراد نيز انتقال مي‌يابد.
- در افراد باردار، در حين زايمان، در صورتي‌كه مادر مبتلا باشد، بيماري به جنين نيز انتقال مي‌يابد.
- سفر به مناطقي كه اين بيماري در آن‌جا بسيار شايع است، ممكن است به علت عدم امكان رعايت كامل اصول بهداشتي، به اين بيماري مبتلا شويد.
علائم شايع هپاتيت B
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن كامل يا بخشي از اشتها
- ضعف، بي‌حالي و يا خستگي
- دردهاي شكمي به خصوص در اطراف كبد شخص بيمار
- تيره شدن رنگ ادرار فرد
- دردهاي عضلاني و مفصلي
- بروز يرقان
بايد توجه داشت كه علائم فوق در افراد مختلف متفاوت است. در واقع اين بيماري مي‌تواند با علائم شديد و خفيف در بدن بيمار نمايان شود. در موارد خفيف، فرد بيمار متوجه ابتلا به بيماري نخواهد شد.
راه‌هاي تشخيص بيماري هپاتيت B
در مورد بيماري هپاتيت نوع B بايد از آزمايش خون كمك بگيريد. در اين آزمايش‌ها (تست خون) آنزيم‌هاي كبدي بررسي شده و عملكرد كبد به شكل كاملا واضحي مشخص مي‌گردد. تست خون در طول دوره درمان بيماري مورد استفاده قرار خواهد گرفت. چرا كه پزشك نياز به مشخص كردن شرايط بيمار در طول بازه درمان خواهد داشت. در موارد خاص‌تر پزشك با استفاده از دستگاه‌هاي عكس‌برداري ويژه مانند دستگاه اشعه ايكس و يا سيستم اولتراسوند به مشاهده و بررسي وضعيت كبد مي‌پردازد. در نمونه‌هاي خاص‌تر حتي نياز به نمونه‌برداري از كبد (برداشتن قسمت كوچك) توسط جراحي‌هاي خاص است.
نحوه درمان بيماري هپاتيت B
براي درمان اين بيماري از داروهاي ضد ويروسي استفاده مي‌شود كه طبق آمار به دست آمده، نتيجه قابل قبولي را در فرآيند درمان به دست آورده‌اند. داروهاي ضدويروس مورد استفاده براي اين بيماري، داراي اينترفرون هستند كه به صورت تزريقي وارد بدن فرد بيمار مي‌شوند. اين داروها به دو شكل قابل مصرف هستند:
- تزريق به صورت يك‌بار در هفته
- تزريق به صورت دو بار در هفته
مدت زمان لازم براي درمان اين بيماري، با توجه به شدت آن تعيين مي‌گردد. در موارد حادتر، درمان بيمار ممكن است به مدت يك سال و يا حتي بيش‌تر به طول بينجامد.
نحوه پيشگيري از ابتلا به بيماري هپاتيت نوع B
براي پيشگيري از ابتلا به اين بيماري جلوگيري از تماس با فرد آلوده است. در زمان ارتباط جنسي بايد از محافظ استاندارد و مخصوص (كاندوم) استفاده كنيد تا از احتمال انتقال اين بيماري جلوگيري كنيد. همچنين نبايد از سرنگ‌هاي مشترك استفاده كنيد. براي پيشگيري از ابتلا، واكسن اين بيماري در دسترس قرار دارد. اين واكسن در حال حاضر به تمام نوزادان در يك سال ابتداي زندگي آن‌ها تزريق مي‌شود. نحوه تزريق واكسن ۳ مرحله طي ۶ ماه است.
لازم به ذكر است كه واكسن براي تمامي افرادي كه در خطر ابتلا به اين بيماري هستند لازم وضروري است. در واقع براي كاركنان بخش بهداشت كه به طور مداوم در خطر مواجهه با اين ويروس هستند، براي افرادي كه داراي روابط جنسي پرخطر و شريك‌هاي جنسي متنوع هستند و همچنين براي افرادي كه ناچار به زندگي يا سفر به مناطق پرخطر هستند، استفاده از واكسن امري اجتناب ناپذير است.
هپاتيت C
اين نوع از هپاتيت توسط ويروس خاص خود ايجاد مي‌گردد. اين بيماري مي‌تواند به شكل خاموش در بدن فرد فعاليت كرده و باعث تخريب كبد وي شود. هپاتيت نوع C به علت بروز علائم حادتر نسبت به دو نوع ديگر و شدتي كه دارد، باعث مشكلات روحي در فرد بيمار شود.
نحوه سرايت هپاتيت نوع C
اين بيماري توسط تماس با خون فرد آلوده منتقل مي‌گردد. استفاده از سرنگ‌هاي آلوده نيز باعث بروز اين بيماري خواهد شد. در زير به راه‌هاي سرايت اين بيماري مي‌پردازیم:
- استفاده از سرنگ افراد آلوده به بیماری و تماس با این ابزار
- استفاده از فرآورده‌های خونی آلوده به ویروس هپاتیت C
- دریافت خون و یا عضو پیوندی آلوده به بیماری
- انتقال از طریق سوزن‌های آلوده مورد استفاده در مراکز تتو که برای خال‌کوبی استفاده می‌گردد.
- انتقال هپاتیت نوع C از مادر به جنین در موارد خاص
- در آرایشگاه‌ها توسط ابزار اصلاح مانند ماشین و یا تیز اصلاح
- از طریق مسواک و لوازم تمیز کننده دندان
- در دندان‌پزشکی‌ها از طریق استفاده از تجهیزات آلوده
- انتقال از طریق روابط جنسی پرخطر
نکته قابل توجه در این بیماری این است که در برخی از موارد، علت بروز بیماری مشخص نمی‌گردد.
با کمی دقت در موارد فوق متوجه خواهید شد که این بیماری تنها از طریق تماس با خون فرد آلوده انتقال می‌یابد. بنابراین واضح است که نباید انتظار انتقال اپان‌را توسط تماس‌هایی مانند دست دادن، بغل کردن، بوسیدن، ظروف غذای مشترک، استفاده از محیط‌های عمومی مانند استخر، حمام و یا توالت‌های عمومی و یا تماس با سطوح داشت.
بیماری هپاتیت C یک بیماری مزمن کبدی است. در واقع این بیماری میتواند به شکل خاموش در بدن فرد بیمار به فعالیت پرداخته و سلول‌های کبدی را تخریب کند. بنابراین بودن اینکه فرد متوجه بیماری در خود شود، به زندگی عادی ادامه می‌دهد. این در حالی است که بافت‌هاي آسيب ديده در حال جايگزيني با بافت‌هاي سالم كبد هستند و بيماري بعد از سال‌ها به شكل التهاب مزمن كبدي، سيروز كبدي و حتي سرطان عود خواهد كرد.
علائم بيماري هپاتيت نوع C
در ابتداي ابتلا به بيماري، اين نوع میتواند به شکل یک بیماری ساده مانند آنفولانزا خود را نشان دهد. در برخی موارد نیز تا سال‌ها بودن علامت خواهد ماند. بنابراین در ابتدای ابتلا ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- خستگی‌هاي معمولي و خفيف
- درد در ناحيه عضلات و مفاصل
- احساس تهوع
- كم شدن اشتها
- حساسيت‌هاي جزيي در هنگام لمس نواحي اطراف كبد
در ادامه و با پيشرفت بيماري علائم تغيير خواهند كرد. بايد توجه كنيد كه ممكن است حتي در اين مرحله هم بيمار علامتي نداشته باشد:
- احساس ضعف و بي‌حالي و خستگي
- تهوع‌هاي مكرر
- استفراغ
- از دست دادن اشتها و ميل به غذا
- تب‌هاي جزيي
- يرقان
روش‌هاي جلوگيري از انتقال بيماري:
براي جلوگيري از انتقال و گسترش اين بيماري، موارد زير را پيشنهاد مي‌كنيم:
- عدم اقدام براي اهداي خون در صورت ابتلا به بيماري
- عدم استفاده از وسايل شخصي مشترك و يا ابزاري مانند تيغ‌هاي اصلاح
- استفاده از كاندوم‌هاي يك‌بار مصرف و استاندارد در روابط جنسي
- در صورت ابتلا به بيماري قبل از اقدام به بارداري حتما با پزشك خود مشورت كنيد.
- به علت امكان بالاي ابتدا به اين بيماري در زمان قاعدگي از برقراري ارتباط در اين زمان خودداري كنيد.
مراقبت‌هاي لازم در زمان ابتلا به بيماري و نحوه درمان هپاتيت نوع C
- پرهيز از استفاده از الكل و مشروبات الكلي به علت افزايش سرعت بيماري
- استفاده از يك رژيم غذايي سالم و حذف چربي و مواد نگهدارنده از مواد غذايي
- انجام ورزش‌هاي آرام و منظم
- مشورت با پزشك متخصص در صورت مصرف داروهاي مختلف
- عدم استفاده از داروهاي حاوي استامينوفن
باید توجه داشت که برای این نوع از هپاتیت تا کنون هیچ واکسنی ارائه نشده‌است. بنابراین با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی لازم باید از ابتدا به این بیماری تا حد امکان جلوگیری کرد. علاوه بر این باید توجه کنید که فردی که به این بیماری مبتلاست، مستعد ابتلا به نوع A و B نیز خواهد بود. که در این صورت آسیب وارد به کبد چند برابر خواهد شد.
نکته مهم در مورد این بیماری این است که درمان مشخص و قطعی برای آن وجود ندارد. با این حال حدود ۴۵ تا ۷۵ درصد از بیماران با کاهش شدت علائم بعد از طی دوره درمان که معمولا ۶ ماه تا یک سال است، مواجه شده‌اند. روش درمان، همزمان به صورت تزریقی و مکمل‌های خوراکی است که تزریق در این نوع به صورت یک‌بار در هفته انجام می‌گیرد. و دریافت مکمل‌ها دو بار در روز صورت می‌گیرد. در افرادی که سیستم ایمنی قوی‌تری دارند، ویروس به شکل خفیف‌تری در بدن وجود داشته و بنابراین پاسخ بهتری به درمان می‌دهند.
برای درمان این بیماری، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. در مواردی که بیمار علائم بالینی نداشته و یا این علائم ضعیف هستند، نیاز به درمان دارویی نبوده و تنها با رژیم غذایی صحیح بیماری کنترل می‌گردد. در این موارد التهاب در کبد خفیف بوده و پزشک تنها با انجام تست‌های خون دوره‌ای از یک تا ۳ بار در سال، روند بیماری را بررسی می‌کند. در صورتی‌که سطح ویروس در کبد به مقدار مشخصی برسد و یا علائم بالینی در بیمار ظاهر شود، درمان دارویی طبق نظر پزشک آغاز می‌گردد.
در واقع با پزشک با استفاده از دارو، به دنبال کاهش تعداد ویروس در کبد و خون فرد بیمار است. پزشک بعد از ۲۴ هفته درمان، سطح ویروس در خون را بررسی کرده و بار ویروسی را مشخص می‌کند. در برخی موارد لازم است که بیمار چند بار آزمایش را تکرار کند.
در بیمارانی که تحت درمان هستند، اگر تعداد ویروس در خون کم باشد و نتوان آن‌را اندازه‌گیری کرد و این شرایط تا ۶ ماه ادامه یابد، بیمار پاسخ ویرولوژیکی دائم دارد. در این دسته از بیماران شانس بالاتری برای حفظ کبد از آسیب در آینده وجود دارد.
اما حالتی را در نظر بگیرید که درمان‌های انجام شده روی بیمار جواب ندهد. یعنی تعداد ویروس در بدن شخص کاهش نیافته و درمان برای بیمار، پاسخ ویرولوژیکی دائم نداشته و بنابراین سطح ویروس در خون وی همچنان بالا باشد. پزشک راه‌های درمان دیگری را انتخاب می‌کند. در این روش‌ها التهاب مزمن کبدی وجود داشته و بار ویروسی کاهش نمی‌یابد. اما بیمار علائم کم‌تری را تجربه کرده و در طول درمان، آرامش بیش‌تری خواهد داشت.
درمان دارویی و عوارض آن
دو دسته از داروها برای درمان در نظر گرفته می‌شوند. اینترفرون به صورت تزریقی و ریباویرین که به صورت مکمل برای بیمار تجویز می‌شد. هر کدام از این داروها عوارض ویژه خود را داشته که باعث ایجاد ناراحتی در بیمار می‌شود.
- عوارض داروی اینترفرون در درمان هپاتیت نوع C
- تهوع و استفراغ
- تب
- بدن درد
- خستگی‌های طولانی
- افسردگی و اختلالات رفتاری و تمرکزی
- عوارض داروی ریباویرین در درمان هپاتیت نوع C
- خستگی مفرط و طولانی
- گرفتگی در بینی
- کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در خون
- خارش و مشکلات پوستی
باید توجه داشت که این عوارض در ابتدای درمان زیاد بوده و به مرور کاهش می‌یابند.
علائم روحی و روانی در بیماران مبتلا به هپاتیت C
از آن‌جایی‌که این نوع هپاتیت، درمان نداشته و موجب اختلال در زندگی شخص می‌گردد. بنابراین ممکن است بیمار دچار اختلالات روانی مانند افسردگی گردد. معمولا پزشکان علاوه بر تجویز درمان‌ها دارویی، از درمان‌های روانی نیز برای کمک به بیمار بهره گرفته و آن‌ها را به مراکز مشاوره معرفی می‌کنند. این بیماران برای مدت کوتاه و یا طولانی ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- احساس غم و اندوه و گریه
- عدم تمایل به روابط جنسی
- احساس درماندگی و ضعف
- فکر کردن به خودکشی
- عدم داشتن خواب کافی و یا خوابیدن بیش از حد نرمال
- کاهش وزن به واسطه کاهش اشتها
- افزایش وزن و پرخوری
- احساس خستگی
- تجربه دردهای طولانی
- بی‌قراری
هپاتیت D
این بیماری مانند انواع دیگر آن عفونی بوده و کبد را هدف قرار می‌دهد. این ویروس نوع پیشرفته هپاتیت B است. در واقع این ویروس با عفونت‌ها ناشی از نوع B در بدن شخص بیمار شیوع پیدا می‌کند. این ویروس بسیار نادر است با این حال نوع شدید و خطرناک هپاتیت محسوب می‌شود که هیچ درمانی ندارد. ابتلا به این بیماری موجب سیروز کبدی و سرطان خواهد شد. اما خبر خوب این است که این ویروس با واکسن هپاتیت B پیشگیری خواهد شد.
راه‌های انتقال بیماری
- این ویروس در خون، بزاق، اسپرم و به طور کلی ترشحات موجود در بدن فرد بیمار وجود دارد.
- انتقال ویروس به سادگی با در ارتباط قرار گرفتن با فرد بیمار اتفاق می‌افتد.
- انواع روابط جنسی
- انتقال از مادر به نوزاد
عوامل تشدید کننده احتمال ابتلا به بیماری
- بیماران دارای هپاتیت B
- استفاده از خون و فرآورده‌های خونی آلوده به این ویروس
- استفاه از سرنگ مشترک
علائم بیماری
باید توجه داشت که این بیماری همیشه دارای علامت نیست. با این‌حال این بیماری ممکن است علائم زیر را از خود نشان دهد:
- زردی
- درد در ناحیه شکم
- درد در مفاصل و عضلات
- استفراغ و تهوع
- ادرار تیره
- بی اشتهایی
علائم ابتلا به این بیماری شباهت بسیار زیادی به نوع B دارد. این بیماری با استفاده از آزمایش خون و آزمایش عملکرد کبد قابل تشخیص می‌باشد.
نحوه درمان بیماری
برای بیماری هپاتیت D تا کنون درمانی مشخص نشده است. باید گفت که داروهای ضد ویروسی که برای انواع دیگر هپاتیت استفاده می‌شوند، تاثیری بر این نوع ندارد. در واقع اقداماتی که در زمان ابتلا به این بیماری استفاده می‌شود تنها شامل موارد زیر است:
- استراحت مطلق در رختخواب
- مصرف فراوان مایعات به خصوص آب، برای جلوگیری از کاهش آب در بدن
- پرهیز از مصرف داروهای مختلف تا حد امکان
- پرهیز غذایی و استفاده از یک رژیم غذایی سالم
- استفاده از داروهای ضد تهوع
درمان برای بیمارانی که از درد بیش‌تری رنج می‌برند، باید در بیمارستان انجام شود چرا که این بیماران به آنتی‌بیوتیک، ویتامین کا، پلاسمای خون و مایعات فراوان نیاز دارند. توجه کنید که درمان و استفاده از داروی آنتی ویروسی آلفا اینتروفرون تنها برای بیمارانی جواب‌گو خواهد بود، که در مراحل ابتدایی باشند.
در بیمارانی که دچار آسیب‌های شدید کبدی و یا سیروز کبد می‌شوند، ممکن است پیوند کبد پیشنهاد شود. این جراحی بسیار خطرناک و سنگین بوده و در ۷۵ درصد موارد فرد حدود ۵ سال پس از پیوند زنده خواهد ماند. پیوند کبد مشکلات فراوانی را نیز به همراه خواهد داشت و ممکن است کبد توسط بدن فرد پس زده شود. برای جلوگیری از برگشت کبد توسط بدن، در برخی موارد نیاز به استفاده از داروهای بسیار قوی خواهد بود که خود موجب افزایش بروز عفونت، سرطان و بیماری‌های مزمن دیگر خواهد شد.
نحوه پیشگیری از ابتلا به بیماری
با توجه به موارد فوق، مشخص می‌گردد که تنها راه نجات از این بیماری، جلوگیری از ابتلا به آن است. این امر با جلوگیری از ابتلا به هپاتیت B میسر خواهد شد. با اقدامات زیر می‌توان خطر ابتلا به این نوع از هپاتیت را کاهش داد:
- استفاده از واکسن: واکس هپاتیت B ساخته شده و دسترس افراد قرار دارد. این واکسن باید به کودکان تزریق شود. همچنین بزرگسالانی که مستعد عفونتهای مختلفی هستند نیز در الویت دریافت واکسن خواهند بود. این واکسن در سه مرحله و در بازه زمانی ۶ ماه تزریق خواهد شد.
- استفاده از کاندوم در روابط جنسی، مخصوصا اگر وابسته به روابط مختلف هستید.
- پرهیز از مصرف مواد مخدر
- انجام تتو در مراکز معتبر و کاملا بهداشتی که از سوزن‌های یک‌بار مصرف استفاده می‌کنند.
هپاتیت E
این بیماری توسط ویروس هپاتیت E در کبد شخص بیمار انتشار می‌یابد باعث عفونی شدن آن می‌شود. این ویروس منجر به بیماری مزمن نشده و بعد از چند وقت بهبود می‌یابد.
نحوه انتقال بیماری
- این ویروس در مدفوع آلوده به ویروس وجود داشته و از طریق روده‌ها جذب بدن شخص می‌شود.
- از طریق نوشیدن آب آلوده وارد بدن می‌شود.
- این بیماری خود محدود شونده است و بعد طی دوره مشخصی از بین می‌رود.
- استفاده از گوشت نپخته و یا فرآورده‌های گوشتی آلوده
- انتقال از طرق فرآورده‌های خونی آلوده به ویروس
- انتقال از مادر به جنین
علائم بیماری
این بیماری میتواند بین ۲ تا ۱۰ هفته در بدن شخص بیمار نهفته بماند. اما به طور متوسط این بیماری بین ۵ تا ۶ هفته به شکل نهفته می‌ماند. شخص آلوده چند روز بعد از شروع بیماری قادر است تا ویروس را تا ۴ هفته به سایرین منتقل کند.
به طور معمول، هپاتیت E علامتی از خود نشان نداده و یا بسیار خفیف است. اما از علائم شایع این بیماری می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- حالت تهوع و استفراغ (تنها چند روز)
- دردهای پراکنده در ناحیه شکم
- خارش
- درد در مفاصل
- تیرگی در ادرار
- حساسیت به لمس کبد
- یرقان
نکته قابل توجه در این بیماری این است که هپاتیت E میتواند در موارد نادر، تبدیل به یک بیماری حاد با نارسایی کبدی شود و حتی منجر به مرک بیمار نیز گردد.
نحوه تشخیص و درمان بیماری
تشخیص قطعی این بیماری در بدن بر اساس آزمایش خون می‌باشد. از آزمایش مدفوع نیز برای بررسی و تشخیص این بیماری می‌توان استفاده کرد.
بیش‌تر بیمارانی که مبتلا به این ویروس هستند، نیازی به درمان نداشته و این عفونت به شکل طبیعی پس از طی چند ماه از بدن آن‌ها خارج می‌شود. اما باید توجه داشت که برای از بین رفتن سریع‌تر بیماری و کاهش آسیب‌های وارده به کبد، موارد زیر رعایت گردد:
- در طول ابتلا به این بیماری، از مصرف الکل خودداری کنید.
- در اشخاص با سیستم ایمنی ضعیف، زنان باردار و بیمارانی که مشکلات کبدی دارند، باید مراقب‌های بیش‌تر و برنامه‌ریزی شده‌ای صورت گیرد. چرا که ممکن است به عفونتهای شدیدتری دچار شوند.
- در ۲ هفته ابتدای بیماری، در صورتی که به آن مبتلا شده‌اید، از درست کردن غذا برای سایرین پرهیز کنید.
- از تماس با افراد ضعیف، سالمندان، زنان بادار، اشخاص با نقص سیستم ایمنی و… در ۲ هفته ابتدای بیماری اجتناب کنید.
پیشگیری از ابتلا به بیماری
- اگر با فرد بیماری ارتباط داشتید، دست‌های خود را به طور کامل با آب گرم و صابون بشویید و سپس آن‌ها را با یک دستمال تمیز خشک کنید.
- قبل از صرف غذا و بعد از استفاده از توالت حتما دستان خود را به طور کامل بشویید.
- در برخی از موارد ابتلا دیده شده که استفاده از داروهای ضد ویروسی باعث از بین رفتن ویروس در بدن بیماران دچار نقص سیستم ایمنی شده‌است.
- گوشت و فرآورده‌های آن را قبل از مصرف کاملا بپزید.
- از خوردن حلزون صدف‌دار خام یا نپخته خودداری کنید.
- در صورت سفر به مناطق پر خطر از آب جوشیده برای مصرف و حتی مسواک زدن استفاده کنید.
هپاتیت G
نام این ویروس از نام یک جراح گرفته شده که خود برای اولین بار به آن مبتلا شده‌است. طبق مطالعات مشخص شده‌است که این ویروس به اتر حساس است. همچنین این بیماری قادر است تا بیماری مزمن کبدی ایجاد کرده و باعث ناراحتی در بیمار شود. با این‌حال هنوز مطالعات کافی در مورد این گونه صورت نگرفته‌است.
نحوه انتقال بیماری
این ویروس همانند هپاتیت B و C انتقال می‌یابد. همچنین قادر است تا از طریق خون و فرآورده‌های خونی به بدن فرد سالم منتقل شود.
نکته قابل توجه در آمار افراد مبتلا به این بیماری، تغییر در درصد شیوع آن است. در واقع این بیماری درمیان گروه‌های مختلف به شکل زیر یافت شده‌است.
- افراد معمولی (بدون بیماری خاص و یا زمینه‌ای): ۱ الی ۲ درصد
- بیماران هموفیلی: ابتلا در حدود ۱۸ درصد بوده‌است.
- افراد با مصرف داروهای تزریقی: آماری در حدود ۳۳ درصد.
- بیماران دارای هپاتیت B: حدود ۱۰ درصد
- بیماران دارای HCV مزمن: در حدود ۲۰ درصد.
- طبق مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته در خصوص این بیماری، مشخص شده که این ویروس قادر به ایجاد هپاتیت حاد در بدن فرد مبتلا نیست. اما با این حال میتواند بیماری مزمنی را در شخص ایجاد کند. همچنین مشخص شده که این ویروس در بدن افراد مبتلا به HCV و HBV دارای آمار بالاتری است.
راه‌های درمان بیماری
باید گفت که این بیماری درمان مشخصی ندارد. در واقع برای درمان آن بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
- استراحت فرد مبتلا به بیماری
- اجتناب از مصرف الکل و مشروبات الکلی
- رژیم غذایی سالم و بدون چربی
این بیماری در مرحله مزمن میتواند باعث آسیب به کبد شود.
هپاتیت از جمله بیماری‌های شایعی است که به علت خاموش ماندن در بدن فرد مبتلا ممکن است آمار بالا و غیر مشخصی داشته باشد. در بسیاری از موارد شخص بیمار بدون علامت بالینی بوده و به زندگی روزمره خود ادامه می‌دهد. اما نکته قابل توجه در این مورد آن است که شخص ناقل میتواند افرادی را که با وی در ارتباط هستند، به راحتی آلوده کند. انواع مختلف هپاتیت که شامل ۶ گروه می‌باشند، در حال حاضر شناسایی شده‌اند. این ویروس‌ها همگی با اختلال در عملکرد کبد (ارگانی مهم و حیاتی که وظیفه جذب و تخریب سموم بدن را به عهده دارد) باعث بروز عفونتهای مختلف در بدن شخص می‌شوند. در برخی از انواع این بیماری نیازی به درمان نبوده و شخص با رعایت رژیم غذایی مناسب و رعایت اصول بهداشتی پس طی چند ماه بهبود می‌یابد. در موارد حادتر نیاز به مراجعه به پزشک و درمان‌های دارویی ویژه‌ایست که بتوان بیماری را کنترل و از بین برد. با این حال برخی از این بیماری‌ها با تبدیل شدن به نوع حاد، غیرقابل درمان بوده و به سیروز کبدی و حتی سرطان منجر خواهند شد.
رعایت نکات بهداشتی، پختن کامل گوشت قرمز و سفید قبل از مصرف، شستشوی دست‌ها قبل از غذا و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی از جمله نکاتی است که باعث کاهش خطر ابتلا به این بیماری خواهد شد. در تمامی مراحل مشورت با پزشک متخصص موجب افزایش روند بهبود و رهایی از این بیماری خواهد شد.
*متخصص گوارش در مشهد*
یک نظر