درباره بیماری بواسیر یا هموروئید چه می‌دانید

بواسیر به دلایل زیادی ممکن است ایجاد شود، اما غالبا علت آن ناشناخته است. قبل از توضیح و بررسی علل این بیماری، تعریف ساده‌ای از بواسیر را بیان می‌کنیم.

بواسیر چیست؟

بر اساس آنچه متخصصین علم پزشکی بیان نموده‌اند، در قسمت انتهایی مجرای مقعدی یک ماهیچه حلقوی شکل صاف یا ارادی وجود دارد که دراطراف آن سیاهرگ‌های بسیار زیادی دیده می‌شود. این سیاهرگ‌ها در کمک به انبساط و انقباض ماهیچه صاف حلقوی نقش بسزایی دارند. هنگامی که به این سیاهرگ‌ها بنا به دلایل مختلفی فشار وارد گردد، ملتهب و متورم می‌شوند که در این صورت می‌گویند فرد به بیماری بواسیر یا هموروئید دچار گشته است. در تعریف ساده‌تر و بیان راحت‌تر می‌توان گفت که به واریس سیاهرگ‌های مخرج بواسیر می‌گویند. همانطور که می‌دانید واریس هم به اتساع، گشاد شدن و پیچ خوردن سیاهرگ‌ها اطلاق می‌شود.

خونی که حاوی اکسیژن و مواد غذایی است از طریق سرخرگ‌ها به سلول‌های مخرج می‌رسد و خون تصفیه نشده به وسیله سیاهرگ‌ها به قلب باز می‌گردد و این جریان خون همیشه به صورت یک طرفه انجام می‌شود. حال اگر بنا به دلایلی در راه برگرداندن خون به وسیله سیاهرگ‌ها مانعی به وجود آید، فشار داخل سیاهرگ‌ها زیاد شده و این موضوع باعث گشاد شدن و پیچ در پیچ شدن سیاهرگ‌ها می‌شود که همان واریس وریدهای مقعدی  یا بواسیر را ایجاد می‌کند.

 بواسیر به چه دلیلی به وجود می‌آید؟

به طور دقیق نمی‌توان علت ایجاد بیماری بواسیر را مشخص نمود اما داشتن یبوست و یا اسهال طولانی می‌تواند از جمله عوامل بسیار شایع ایجاد این بیماری باشد. در واقع هر دلیلی که مانع بازگشت خون از سیاهرگ مخرج شود، باعث ایجاد بیماری بواسیر می‌شود. از جمله این دلایل می‌توان به چاقی اشاره نمود. در فرد چاق حجم زیاد چربی در شکم سبب افزایش فشار داخل شکم شده و این فشار مانع از برگشت خون وریدی می‌گردد. سیروز کبدی نیز چون بر سر راه بازگشت خون سیاهرگی مخرج مانع به وجود می‌آورد، می‌تواند دلیل بیماری بواسیر باشد.

در بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم به داخل شکم فشار زیادی وارد می‌شود و یکی از دلایل ایجاد بواسیر است. برداشتن و حمل وسایل و اجسام سنگین نیز ممکن است سبب بروز بواسیر شود. از دیگر علل ایجاد این بیماری می‌توان به ایستادن یا نشستن طولانی مدت، رژیم غذایی فاقد فیبر، مقاربت مقعدی، بالا رفتن سن، ایجاد پارگی مقعد در هنگام زایمان اشاره نمود.

عوامل موروثی و ژنتیکی در ایجاد بیماری بواسیر نقش چندانی ندارند ولی ممکن است در یک خانواده به دلیل شیوع بالای این بیماری و رژیم غذایی مشابهی که دارند، چند نفر به این بیماری مبتلا شوند.

انواع بواسیر

تقسیم بندی بواسیر بر اساس محل تشکیل و یا درجه‌بندی آن صورت می‌گیرد. بر اساس محل تشکیل، این بیماری به دو نوع بواسیر داخلی و بواسیر خارجی تقسیم می‌شود. طبق دسته بندی بواسیر با درجه‌بندی، بیماری در چهار درجه تعریف می‌گردد.

بواسیر داخلی

بواسیر داخلی زمانی رخ می‌دهد که بخش انتهایی دیواره روده بزرگ ملتهب و متورم می‌شود و اغلب اوقات با خونریزی‌های زیادی همراه است. فرد مبتلا به این بیماری هنگام اجابت مزاج همراه با خونریزی، سوزش و درد شدیدی را احساس می‌کند. تجویز پزشک برای این بیماران در ابتدا انواع داروهای ضد یبوست، آنتی هموروئید و پمادهای موضعی است. در صورتی که با استفاده از این داروها بهبودی برای فرد حاصل نشود، پزشک عمل جراحی را به بیمار توصیه می‌کند.

بواسیر خارجی

در صورت وجود کیسه‌های کوچک و برآمده شدن بخش خارجی ماهیچه مقعدی، بواسیر اؤ نوع خارجی تشخیص داده می‌شود.در این نوع بواسیر زمان دفع مدفوع سوزش و درد احساس می‌شود و برآمدگی و کیسه‌های کوچکی قابل لمس است که باید به پزشک مراجعه شود. معمولا پزشک پمادهای موضعی تجویز می‌نماید تا پس از طی یک دوره درمانی کیسه‌های متورم از بین بروند.

درجه بندی بواسیر

• بواسیر درجه یک

این نوع بواسیر شروع بیماری است و بسیار شایع است. به دلیل یبوست‌های طولانی و درست کار نکردن شکم ممکن است فرد خونریزی داشته باشد. توجه زودهنگام و استفاده از پمادها و ملین کننده‌ها مانع از پیشرفت این نوع بیماری می‌شود. در غیر این صورت بواسیر درجه اول به بواسیر درجه دوم تبدیل می‌گردد.

• بواسیر درجه دو

در این مرحله از بیماری در فرد مبتلا علاوه بر خونریزی، زوایدی در اطراف مقعد ظاهر می‌شود که به تدریج و با رعایت نکردن مسایلی مانند فشار آوردن زیاد،بزرگ می‌شود. این زایده بعد از اجابت مزاج به داخل برمی‌گردد. در صورت عدم درمان این درجه از بیماری هم با پمادها و ملین‌هایی که تجویز می‌شود، بیماری به مرحله سه ورود می‌یابد.

• بواسیر درجه سه

زایده‌ای که در این مرحله از بیمای ایجاد می‌شود، خودبخود به داخل برنمی‌گردد و تنها با فشار دست داخل می‌رود. در این مرحله خونریزی شدید، درد و خارش در فرد مبتلا وجود دارد. بیماری که به این مرحله از بواسیر رسیده است بعد از دفع مدفوع احساس تخلیه کامل را ندارد و دائما فکر می‌کند باید در دستشویی بنشیند که این باعث ایجاد فشار بیشتر می‌گردد و باید ازاین عمل بپرهیزد. درمان این درجه از بیماری بواسیر، برداشتن زواید ایجاد شده است.

• بواسیر درجه چهار

بیمار وقتی وارد این مرحله از بیماری می‌شود، زوایدی در اطراف مقعد احساس می‌کند که حتی با فشار دست هم به داخل برنمی‌گردد و به آن بیرون زدگی گفته می‌شود. درمان این درجه از بیماری نیاز به جراحی دارد.

علایم بواسیر و روش‌های تشخیص آن

در اکثر موارد بیماری بواسیر بدون علامت است اما از نشانه‌ها و علایم بیماری بواسیر می‌توان به خونریزی بدون درد زمان اجابت مزاج یا وجود کمی خون بر روی دستمال توالت، تورم همراه با درد در مقعد، خارش و سوزش مقعد، ترشح اطراف مقعد و رطوربت در آن، باریک و غیر طبیعی شدن مدفوع و همچنین احساس عدم رضایت بعد از دفع مدفوع اشاره نمود. با وجود اینکه همه افراد می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند و تقریبا بیش از نیمی از افرادی که بالای ۵۰ سال دارند، این بیماری را تجربه می‌کنند اما برخی با مشاهده این علایم فکر می‌کنند قطعا دچار بیماری بواسیر شده‌اند در صورتی که ممکن است به عارضه دیگری مبتلا باشند. اگر فردی دچار بیماری بواسیر شده باشد، ممکن است چندین بار به این عارضه  مبتلا شود چراکه التهاب و تورم، جداره رگ‌ها را ضعیف نموده و احتمال تورم مجدد را افزایش می‌دهد. بهتر است علایم بواسیر جدی گرفته شود و به دلیل سهل انگاری یا حتی خجالت از معاینه فیزیکی مراجعه به پزشک، به تعویق انداخته نشود تا یک بیماری کوچک به بیماری‌های دشوارتری مانند سرطان تبدیل نشود.

پزشک ابتدا برای تشخیص بیماری بواسیر یک شرح حال از بیمار می‌گیرد و بعد از آن اقدام به معاینه فیزیکی می‌نماید. اگر بواسیر از نوع خارجی باشد که با معاینه فیزیکی قابل رؤیت است اما برای تشخیص بواسیر داخلی آزمایش‌های دیگری باید انجام شود. برای بررسی بواسیر داخلی پزشک با معاینه به وسیله انگشت می‌تواند متوجه رشد غیر طبیعی زواید شود اما در اغلب موارد به دلیل بافت نرم بواسیر ممكن است نتواند آن را لمس کند و باید از روش‌های تشخیصی دیگری استفاده نماید. پزشک می‌تواند به وسیله دستگاهی به نام آنوسکوپ که در داخل مقعد قرار داده می‌شود، درون مقعد و پایین راست روده را مشاهده کند و با کمک این دستگاه به دنبال سیاهرگ‌های برآمده و ملتهب می‌گردد. برای انجام این معاینه وسیله دیگری نیز به نام سیگموییدوسکوپ وجود دارد که علاوه بر راست روده قسمت انتهایی روده بزرگ در سمت چپ را نیز که سیگمویید نامیده می‌شود، نشان می‌دهد. این احتمال وجود دارد که پزشک برای تکمیل معاینات و آزمایشات تشخیصی  خود روش‌های دیگری مانند کولونوسکوپی و معاینه دیجیتال را توصیه نماید.

شیوه‌های درمان بیماری بواسیر

در انتخاب شیوه درمان بیماری بواسیر موقعیت و شدت آن بسیار مهم است. در صورتی که شدت بیماری کم است و در مراحل اولیه قرار دارد می‌توان با مراجعه به پزشک و تشخیص مرحله و شدت بیماری از داروها و پمادهای موضعی استفاده نمود. حتی در مراحل ابتدایی، برخی درمانهای خانگی مورد قبول پزشکان نیز می‌تواند مؤثر واقع شود.هنگامی که بیماری در درجه اول یا دوم قرار دارد دارو، پماد، درمان خانگی و تغییر در رژیم غذایی از جمله شیوه‌های مهم در درمان بواسیر است اما با شدت یافتن بیماری، روشهای درمانی نیز مشکل‌تر می‌گردد طوری که ممکن است پزشک انواع روش‌های جراحی را توصیه نماید. هر چند معمولا این بیماری نیازی به درمان اورژانسی ندارد اما در صورت عارضه شدید و دردناک شدن آن برای بیمار حتما باید در اولین فرصت درمان انجام پذیرد.

در صورتی که بیماری پیشرفت کرده باشد، پزشک از روش‌های تهاجمی یا جراحی برای درمان این بیماری استفاده می‌کند که می‌تواند در برخی موارد به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام شود. از جمله روش‌های درمانی که کمتر تهاجمی هستند می‌توان به بانداژ بواسیر، اسکلروتراپی یا تزریق و انعقاد با لیزر اشاره کرد. اما روش دیگری که درصد کمی ازمبتلایان به آن نیاز دارند، هموروئیدکتومی یا برداشتن بواسیر با جراحی سنتی است.

زمان مراجعه به پزشک و ایجاد آمادگی‌های لازم

خونریزی مقعد می‌تواند به دلیل بیماری‌هایی مانند سرطان روده، مقعد و یا بواسیر باشد که تشخیص آن را باید بر عهده پزشک قرار داد. پزشک با انجام معاینات مختلف و آزمایش‌هایی که تجویز می‌نماید قادر به شناسایی بیماری است. بنابراین هرگاه خونریزی با درد رکتوم و خستگی شدید عضلانی همراه باشد و یا رنگ مدفوع تغییر یابد، مراجعه به پزشک الزامی است. سرگیجه و بیهوشی در اثر خونریزی زیاد از موارد اورژانسی برای مراجعه به پزشک محسوب می‌شوند. پزشک از شما شرح حالی می‌گیرد که ممکن است سوالاتی را در مورد میزان دردناک بودن علایمتان، رژیم غذایی شما، عادات معمولی روده و تغییرات ایجاد شده در آن، سابقه خانوادگی شما در بیماری بواسیر و وجود خونریزی از شما بپرسد.

اگر برای بیماری بواسیر به پزشک عمومی مراجعه نمایید، ممکن است بر اساس تشخیصی که از نوع بیماری می‌دهد، به  شما یک پزشک متخصص جراحی عمومی یا متخصص دستگاه گوارش را معرفی نماید. انتخاب یک پزشک متخصص و با تجربه می‌تواند روند درمان را بسیار تحت تأثیر قرار دهد. پزشک مورد انتخاب در این زمینه باید آگاهی درستی  در حوزه تشخیص و شناخت بیماریهای مقعدی داشته باشد و بتواند از بهترین و جدیدترین روش‌های درمانی استفاده کند و دارای سابقه خوبی در زمینه درمان باشد.

چه داروهایی برای درمان بیماری بواسیر استفاده می‌شود؟

از آنجایی که بیماری بواسیر اگر در مراحل اولیه درمان نشود، پیشرفت می‌کند و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر دارد، استفاده به موقع از داروهایی که در درمان مؤثر هستند بسیار حاﺋز اهمیت است. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و از بین بردن تورم داروهایی در غالب پماد، کرم و شیاف‌های آنتی هموروئید در داروخانه‌ها وجود دارند که بدون نسخه می‌توان آنها را تهیه نمود. بیشتر این داروهایی که استفاده می‌شوند از نوع ضد التهابی استروییدی هستند و نباید بیشتر از یک هفته مصرف شوند چرا که باعث نازک شدن پوست می‌گردند. استفاده منظم و کامل و طبق دستور از این داروها درد، ورم و خارش را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و با ایجاد چربی و رطوبت در ناحیه بواسیر سبب دفع راحت‌تر مدفوع مي‌شود. در این زمینه داروهایی مانند پماد و لوسیون پراموکسین، پماد ام جی، شیاف آنتی هموروئید و داروی هیدروکورتیزون را می‌توان نام برد. برخی از این داروها ممکن است عوارضی داشته باشند، به طور مثال شیاف آنتی هموروئید سردرد، افزایش ضربان قلب و عصبی شدن را در پی دارد.

در کنار مصرف دارو برای درمان بواسیر تغییر سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی سالم و پرفیبر باید مورد توجه قرار گیرد.

چه درمان‌های خانگی و گیاهی برای درمان بواسیر پیشنهاد می‌شود؟

گاهی اوقات می‌توان برای درمان سریع بواسیر از گیاهان دارویی که در دسترس هستند و یا انواع درمان‌های خانگی مؤثر بهره برد. استفاده از سرکه سیب طبیعی برای ناپدید کردن التهاب در ناحیه ایجاد بواسیر می‌تواند تأثیر گذار باشد. روتین ماده‌ای است که در پرتقال، گریپ فروت، گندم سیاه، لیمو و مارچوبه دیده می‌شود و به عنوان یکی از داروهای خانگی برای بواسیر شناخته می‌گردد. استفاده مداوم و منظم از روغن نارگیل نیز در ناحیه متورم می‌تواند سبب ناپدید شدن برآمدگی شود. نارون کوهی یکی دیگر از داروهای گیاهی است که به عنوان داروی قابض به کار می‌رود و در درمان بواسیر از گذشته بسیار مورد استفاده بوده است. گیاهی به نام فندق افسونگر که دارای ماده ضد التهابی است برای کاهش تورم، خارش و درد در بیماری بواسیر پیشنهاد داده می‌شود که به صورت مایع قابل خریداری  است و باید مستقیما بر روی ناحیه مربوطه قرار بگیرد. این گیاه چون خاصیت ضد خارش دارد در انواع محصولات بهداشتی مانند صابون‌ها و دستمال‌های مرطوب به کار می‌رود. آلوﺋه‌ورا نیز گیاهی با خاصیت ضد التهابی است که ژل آن برای بواسیر می‌تواند به کار برده شود ولی باید مواظب حساسیت به این گیاه بود چرا که برخی افراد به ژل آن حساسیت نشان می‌دهند.

از درمان‌های خانگی که باعث کاهش درد و سوزش بواسیر می‌شود، استفاده از وان آب گرم است. با نشستن بیست دقیقه در وان آب گرم بعد از اجابت مزاج، علایم بواسیر بسیار کم خواهد شد.قرار دادن کمپرس سرد بر روی ناحیه مقعد نیز سبب کاهش تورم می‌شود. در قسمت درمان‌های خانگی بیماری بواسیر توصیه هایی نیز در مورد پوشیدن لباس‌ها به ویژه لباس‌های زیر گشاد و پنبه‌ای شده است.

در برخی منابع استفاده از توالت ایرانی را یکی از درمان‌های بواسیر در نظر می‌گیرند.به گفته آنان در این سبک توالت‌ها روده راست قرار می‌گیرد و این باعث شل شدن عضله بالارونده مقعد شده و در نتیجه عمل دفع راحت‌تر انجام می‌شود.

استفاده از ملین‌ها در درمان بیماری بواسیر و اثرات آنها بر بدن

ملین‌ها داروهایی هستند که با تجویز پزشک برای درمان بیماری بواسیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها فرایند تخلیه روده‌ها را تسهیل می‌کنند.در صورت مصرف بیش از حد این داروها، بدن دیگر قادر به پاسخ به آن نیست و یبوست مجددا به وجود می‌آید. البته باید گفت که بدن به همه داروهای ملین عادت نمی‌کند و فقط تعدادی از آنها که اعصاب روده را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اینگونه هستند. از جمله این ملین‌های عادت آور می‌توان به قرص بیزاکودیل، سنا و بسیاری از جوشاندنی‌ها اشاره نمود. برخی از ملین‌ها باعث شل شدن مدفوع می‌شوند مانند شیر منیزیوم و شربت لاکتولوز که ایجاد عادت نیز نمی‌کنند. ملین‌هایی نیز وجود دارند که حجم مدفوع را افزایش می‌دهند و در میان آن‌ها می‌توان به داروهای گیاهی مانند موسیلیوم و پیسیلیوم اشاره نمود. برای تأثیر بهتر ملین‌ها در درمان بواسیر، توصیه می‌شود که همیشه از یک نوع داروی ملین استفاده نشود. اگر یک هفته شیرمنیزیوم استفاده می‌شود، در هفته بعد شربت لاکتولوز مصرف گردد تا عوارض دارویی به حداقل برسد.با وجود همه این موارد باید دانست که آب بهترین ملین است و مصرف زیاد آن احتمال بروز یبوست و درنتیجه بواسیر ناشی از آن را به شدت کاهش می‌دهد.

بانداژ بواسیر یا بستن سیاهرگ مقعد با باند پلاستیکی

برای درمان بواسیر به این روش، از یک یا دو باند پلاستیکی استفاده می‌شود که  آن را اطراف سیاهرگ متورم می‌بندند.پزشک با این عمل باعث قطع جریان خون در سیاهرگ می‌شود و بعد از حدود یک هفته تا ده روز سیاهرگ چروکیده شده و می‌افتد. ممکن است بیمار متوجه افتادن بواسیر نشود چون معمولا همراه با دفع مدفوع این اتفاق می‌افتد. بستن نوار به صورت سرپایی است و نیازی به بی حسی ندارد. بیمار یک روز بعد از انجام این روش می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را از سرگیرد. بانداژ بواسیر درد کمی دارد که با داروهای مسکن قابل حل است.اما این روش ممکن است  عوارض ناراحت کننده‌ای مانند خونریزی چند روز بعد از عمل داشته باشد.